Μια νέα έρευνα ρίχνει φως στις πιθανές επιπτώσεις της παρακεταμόλης, του πιο διαδεδομένου αναλγητικού, στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η παρακεταμόλη, πέρα από την παυσίπονη δράση της, ενδέχεται να αυξάνει την τάση για ανάληψη επικίνδυνων συμπεριφορών. Η μελέτη του 2020, μέτρησε τις αλλαγές στην συμπεριφορά ανθρώπων υπό την επήρεια του φαρμάκου.

Ο νευροεπιστήμονας Baldwin Way από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο, δήλωσε σχετικά με τα ευρήματα της μελέτης: «Η παρακεταμόλη φαίνεται να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο φόβο». Επιπλέον, τόνισε τη σημασία των ευρημάτων, δεδομένου ότι «με σχεδόν το 25% του πληθυσμού των ΗΠΑ να λαμβάνει παρακεταμόλη κάθε εβδομάδα, η μειωμένη αντίληψη του κινδύνου θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνία».

Τα ευρήματα αυτά έρχονται να προστεθούν σε έναν αυξανόμενο όγκο ερευνών, που υποδεικνύουν ότι οι επιδράσεις της παρακεταμόλης στην μείωση του πόνου, επεκτείνονται σε διάφορες ψυχολογικές διαδικασίες. Αυτό περιλαμβάνει τη μείωση της ευαισθησίας σε τραυματικές εμπειρίες, τη μείωση της ενσυναίσθησης, ακόμη και την αμβλυνση των γνωστικών λειτουργιών.

Με παρόμοιο τρόπο, η έρευνα υποδηλώνει ότι η συναισθηματική ικανότητα των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται και να αξιολογούν τους κινδύνους, μπορεί ενδεχομένως να μεταβληθεί ή να επηρεαστεί όταν λαμβάνουν παρακεταμόλη. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι, αν και οι επιδράσεις μπορεί να είναι ήπιες και πρέπει να θεωρηθούν υποθετικές προς το παρόν, αξίζει να σημειωθούν, δεδομένου ότι η παρακεταμόλη είναι το πιο κοινό φαρμακευτικό παυσίπονο που χορηγείται χωρίς ιατρική συνταγή.

Σε μια σειρά πειραμάτων με τη συμμετοχή πάνω από 500 φοιτητών πανεπιστημίου, ο Way και η ομάδα του, μελέτησαν πώς μια μεμονωμένη δόση 1.000 mg παρακεταμόλης (η συνιστώμενη μέγιστη δόση για ενήλικες), που χορηγήθηκε τυχαία στους συμμετέχοντες, επηρέασε τη συμπεριφορά τους όσον αφορά την ανάληψη κινδύνων, σε σύγκριση με εικονικά φάρμακα που χορηγήθηκαν τυχαία σε μια ομάδα ελέγχου.

Σε κάθε ένα από τα πειράματα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να φουσκώσουν ένα μπαλόνι σε μια οθόνη υπολογιστή, με κάθε φούσκωμα να τους αποφέρει φανταστικά χρήματα. Οι οδηγίες ήταν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα φουσκώνοντας το μπαλόνι όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά να φροντίσουν να μην σκάσουν το μπαλόνι, γιατί σε αυτή την περίπτωση θα έχαναν τα χρήματα.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές που έλαβαν παρακεταμόλη ανέλαβαν σημαντικά περισσότερους κινδύνους κατά τη διάρκεια της άσκησης, σε σχέση με την πιο προσεκτική και συντηρητική ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Συνολικά, όσοι έλαβαν παρακεταμόλη φούσκωσαν (και έσπασαν) τα μπαλόνια τους περισσότερο από τους μάρτυρες.

«Αν είστε αντίθετοι στον κίνδυνο, μπορεί να φουσκώσετε μερικές φορές και μετά να αποφασίσετε να εξαργυρώσετε τα χρήματά σας, επειδή δεν θέλετε να σκάσει το μπαλόνι και να χάσετε τα χρήματά σας», είπε ο Way. «Αλλά για όσους παίρνουν παρακεταμόλη, καθώς το μπαλόνι μεγαλώνει, πιστεύουμε ότι έχουν λιγότερο άγχος και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα για το πόσο μεγάλο γίνεται το μπαλόνι και την πιθανότητα να σκάσει».

Εκτός από την προσομοίωση με τα μπαλόνια, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν επίσης ερωτηματολόγια, βαθμολογώντας το επίπεδο κινδύνου που αντιλαμβάνονταν σε διάφορα υποθετικά σενάρια, όπως το να στοιχηματίσουν το εισόδημα μιας ημέρας σε ένα αθλητικό γεγονός, να κάνουν bungee jumping από μια ψηλή γέφυρα ή να οδηγήσουν αυτοκίνητο χωρίς ζώνη ασφαλείας.

Σε μία από τις έρευνες, η κατανάλωση παρακεταμόλης φάνηκε να μειώνει τον αντιληπτό κίνδυνο σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, αν και σε μια άλλη παρόμοια έρευνα δεν παρατηρήθηκε το ίδιο αποτέλεσμα.

Αν και ένα πείραμα όπως αυτό δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τον τρόπο με τον οποίο η παρακεταμόλη μπορεί να επηρεάσει τους ανθρώπους σε πραγματικές καταστάσεις, με βάση τον μέσο όρο των αποτελεσμάτων από τις διάφορες δοκιμές, η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της λήψης παρακεταμόλης και της επιλογής μεγαλύτερου κινδύνου, ακόμη και αν το παρατηρούμενο αποτέλεσμα φαίνεται ελαφρύ.

Ωστόσο, οι ερευνητές αναγνώρισαν ότι τα εμφανή αποτελέσματα του φαρμάκου στην ανάληψη κινδύνου θα μπορούσαν επίσης να ερμηνευθούν μέσω άλλων ψυχολογικών διεργασιών, όπως η μείωση του άγχους, για παράδειγμα.

«Είναι πιθανό ότι καθώς το μπαλόνι αυξάνεται σε μέγεθος, όσοι λαμβάνουν εικονικό φάρμακο αισθάνονται όλο και περισσότερο άγχος για το ενδεχόμενο να σκάσει», εξήγησαν οι ερευνητές. «Όταν το άγχος γίνεται υπερβολικό, τερματίζουν τη δοκιμή. Η παρακεταμόλη μπορεί να μειώσει αυτό το άγχος, οδηγώντας έτσι σε μεγαλύτερη ανάληψη κινδύνου».

Η διερεύνηση τέτοιων εναλλακτικών ψυχολογικών εξηγήσεων για αυτό το φαινόμενο – καθώς και η έρευνα των βιολογικών μηχανισμών που ευθύνονται για τις επιδράσεις της παρακεταμόλης στις επιλογές των ανθρώπων σε καταστάσεις όπως αυτή – θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε μελλοντικές έρευνες, ανέφερε η ομάδα.

Σε μία άλλη μελέτη που είχε γίνει από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης και δημοσιεύθηκε το 2023, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι η «ελεύθερη λήψη αναλγητικών» συσχετίζεται με μείωση της ενσυναίσθησης και της προκοινωνικής συμπεριφοράς, υποδηλώνοντας ενδεχομένως μια πιο περίπλοκη σχέση μεταξύ των δύο μεταβλητών.

Παρά την πιθανή επίδραση της παρακεταμόλης στην αντίληψη του κινδύνου από τους ανθρώπους, το φάρμακο παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά και ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα στον κόσμο, θεωρούμενο ως βασικό φάρμακο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ακόμη και αν παραμένουν άλλες ερωτήσεις.

«Χρειαζόμαστε πραγματικά περισσότερη έρευνα σχετικά με τις επιδράσεις της παρακεταμόλης και άλλων φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή στις επιλογές και τους κινδύνους που αναλαμβάνουμε», δήλωσε ο Way.

Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Social Cognitive and Affective Neuroscience.