Η μετάβαση από το φυσικό χρήμα στις ψηφιακές πληρωμές είναι πλέον αναπόφευκτη εξέλιξη.

Για δεκαετίες, το φυσικό χρήμα αντιπροσώπευε τον έλεγχο και την ανωνυμία. Όμως, η τελευταία δεκαετία, ιδίως με την πανδημία, έφερε ραγδαίες αλλαγές, μετατρέποντας την ανάγκη σε συνήθεια.

Σήμερα, η χρήση καρτών είναι εμφανής παντού, από τις λαϊκές αγορές μέχρι τα καφενεία. Το φυσικό χρήμα υποχωρεί, σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής.

Στην Ελλάδα, την περίοδο 2015-2024, σημειώθηκε η δεύτερη ταχύτερη αύξηση στη χρήση καρτών στην ΕΕ. Το μερίδιο των μετρητών μειώνεται, αλλά η χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών ποικίλλει ανάλογα με τις συναλλαγές.

Μελέτη του ΙΟΒΕ επιβεβαιώνει τη διαρκή επίδραση της χρήσης καρτών.

Αναλογικά με την ιδιωτική κατανάλωση, η χρήση καρτών πλησιάζει τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει στην 19η θέση, με χαμηλή χρήση σε ορισμένες κατηγορίες συναλλαγών.

Η μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα: μια δεκαετία ταχείας εξάπλωσης» δείχνει ότι οι ηλεκτρονικές πληρωμές συνεχίζουν να αναπτύσσονται και έχουν θετική επίδραση στα δημοσιονομικά έσοδα.

Από το 2014, η χρήση καρτών αυξήθηκε μετά την επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών, τα μέτρα προώθησης των ηλεκτρονικών πληρωμών (νόμοι 4446/2016, 4646/2019, 4876/2021), την κρίση της πανδημίας, καθώς και τη σύνδεση των τερματικών POS με την ΑΑΔΕ το 2024.

Η αύξηση των πληρωμών με κάρτα ήταν πιο έντονη στις υπηρεσίες.

Το μερίδιο των διαδικτυακών συναλλαγών αυξήθηκε σημαντικά, από λιγότερο από 1:5 σε περίπου 1:3 κατά την πανδημία και 1:2 μετά την πανδημία.

Οι καταναλωτές χρησιμοποιούν «πλαστικό χρήμα» για συναλλαγές μικρότερης αξίας με φυσική παρουσία, αλλά υψηλότερης αξίας διαδικτυακά.

Το 2022, η αξία των εγχώριων πληρωμών μέσω ελληνικών καρτών ξεπέρασε τις αναλήψεις μετρητών.

Η επέκταση των πληρωμών με κάρτες ήταν ισχυρότερη στις υπηρεσίες, μειώνοντας τη διαφορά με τα αγαθά.

Οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν πλέον πάνω από το 40% των ψηφιακών πληρωμών, σε σύγκριση με λιγότερο από 20% το 2015. Στις διαδικτυακές συναλλαγές κυριαρχούν οι υπηρεσίες.

Στην ΕΕ, η αυξημένη χρήση καρτών σχετίζεται με μικρότερες απώλειες εσόδων από ΦΠΑ. Η θετική επίδραση της επέκτασης των πληρωμών με κάρτες στα έσοδα από ΦΠΑ για το 2024 εκτιμάται σε τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ.

Οι πληρωμές με κάρτες αυξήθηκαν με διαφορετικό ρυθμό ανά τομέα μετά την πανδημία και την εφαρμογή μέτρων σε στοχευμένες συναλλαγές (νόμος 4876/2021).

Σημαντική αύξηση δαπανών με κάρτα παρατηρήθηκε σε εστιατόρια, μπαρ, ταχυδρομικές παραγγελίες και υπηρεσίες στοιχημάτων. Ωστόσο, το 40% των πληρωμών με κάρτα αφορά σούπερ μάρκετ, βενζινάδικα και λογαριασμούς κοινής ωφέλειας.

Εξετάζεται η χρήση καρτών σε τομείς όπου έχουν ληφθεί πρόσφατα μέτρα.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, σε σύγκριση με το μερίδιο κάθε κατηγορίας δαπανών στη συνολική κατανάλωση των νοικοκυριών, οι πληρωμές με κάρτα:

Παρά την πρόοδο, το 2023 η Ελλάδα είχε το 14ο μεγαλύτερο «κενό» στα έσοδα από ΦΠΑ στην ΕΕ. Η μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών πληρωμών συνδέεται με χαμηλότερο «κενό» ΦΠΑ σε ολόκληρη την ΕΕ.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι πληρωμές με μετρητά δεν έχουν εξαλειφθεί, αλλά αφορούν κυρίως πληρωμές μικρής αξίας και πληρωμές από άτομο σε άτομο. Το 2024, οι κάρτες είναι το κυρίαρχο μέσο πληρωμής (με μερίδιο 45%), ακολουθούμενο από τα μετρητά (39%) και τις εφαρμογές κινητών τηλεφώνων (7%).

Οι προτιμήσεις των καταναλωτών παραμένουν σταθερές. Το 2024, όπως και το 2022, το 55% των καταναλωτών προτιμούν τις κάρτες και άλλα μέσα χωρίς μετρητά στα καταστήματα, το 22% προτιμά τα μετρητά και το 23% δεν έχει σαφή προτίμηση. Οι καταναλωτές θεωρούν τις κάρτες ταχύτερες και ευκολότερες, ενώ τα μετρητά πιο χρήσιμα για τη διαχείριση των εξόδων και την προστασία της ιδιωτικής ζωής.