Από ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως το «Matrix», μέχρι τις δηλώσεις προσωπικοτήτων όπως ο Έλον Μασκ, η ιδέα της «ψηφιακής πραγματικότητας» έχει αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα.

Ωστόσο, πρόσφατη διεθνής επιστημονική έρευνα υποστηρίζει ότι αυτό το σενάριο δεν είναι απλώς απίθανο, αλλά μαθηματικά αδύνατο. Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο «Journal of Holography Applications in Physics», υποστηρίζει πως η ίδια η φύση της πραγματικότητας περιλαμβάνει στοιχεία που κανένα υπολογιστικό σύστημα δεν μπορεί να αναπαράγει.

Σύμφωνα με την Daily Mail, οι ερευνητές βασίζουν το συμπέρασμά τους σε μαθηματικά θεωρήματα και σε αρχές της κβαντικής φυσικής, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η προσομοίωση του σύμπαντος με αλγοριθμικά μέσα είναι ανέφικτη. Τα τελευταία χρόνια, το επιχείρημα ότι ζούμε σε προσομοίωση ενισχύθηκε από μια λογική αλυσιδωτή σκέψη: αν ένας εξελιγμένος πολιτισμός διαθέτει την τεχνολογική ικανότητα να προσομοιώσει ένα ολόκληρο σύμπαν, τότε οι προσομοιώσεις αυτές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν συνειδητή ζωή.

Αυτή η ζωή, στη συνέχεια, θα μπορούσε να δημιουργήσει τις δικές της προσομοιώσεις και ούτω καθεξής. Αυτό το «αναδρομικό» σενάριο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι στατιστικά πιο πιθανό να ζούμε σε μια προσομοίωση, παρά στο αυθεντικό «πρωτότυπο» σύμπαν. Η ιδέα αυτή, αν και ακραία, είχε την υποστήριξη ορισμένων επιστημόνων και επιχειρηματιών υψηλής τεχνολογίας.

Ωστόσο, η πρόσφατη έρευνα δείχνει πως αυτή η λογική καταρρέει μπροστά στη φύση της κβαντικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με τη θεωρία της κβαντικής βαρύτητας, ο φυσικός κόσμος δεν είναι θεμελιωδώς κατασκευασμένος από σωματίδια ή πεδία, αλλά από κάτι βαθύτερο: καθαρή πληροφορία. Αυτός ο «πλατωνικός κόσμος» της πληροφορίας αποτελεί τη μαθηματική βάση της ύπαρξής μας.

Όμως, οι ερευνητές υποστηρίζουν πως αυτή η πληροφοριακή δομή δεν μπορεί να περιγραφεί ή να προσομοιωθεί πλήρως μέσω αλγορίθμων. Με άλλα λόγια, ακόμα και αν γνωρίζαμε κάθε πληροφορία για τη δομή της πραγματικότητας, θα υπήρχαν πάντα αλήθειες για το σύμπαν που δεν θα μπορούσαμε να παράγουμε ή να κατανοήσουμε μέσω υπολογιστικών μέσων.

Η βασική μαθηματική βάση της έρευνας προέρχεται από τον Kurt Gödel. Στη δεκαετία του 1930, ο μεγάλος μαθηματικός απέδειξε ότι μέσα σε οποιοδήποτε λογικό σύστημα υπάρχουν αληθείς προτάσεις που δεν μπορούν να αποδειχθούν εντός του συστήματος. Αυτές οι «αλήθειες του Gödel» υποδεικνύουν ότι υπάρχει ένα όριο στη λογική και στους αλγορίθμους.

Επομένως, δεν μπορούμε να περιγράψουμε πλήρως την πραγματικότητα μόνο μέσω υπολογισμών: χρειάζεται κάτι περισσότερο. Αυτό το «κάτι» οι επιστήμονες το ονομάζουν μη αλγοριθμική κατανόηση, μια μορφή γνώσης ή αντίληψης που δεν υπακούει σε αυστηρούς υπολογιστικούς κανόνες.

Εφόσον κάθε προσομοίωση είναι ουσιαστικά ένα σύνολο αλγορίθμων, τότε καμία προσομοίωση δεν μπορεί να αναπαράγει πλήρως ένα σύμπαν που απαιτεί μη αλγοριθμική κατανόηση για να περιγραφεί. Αν η νέα απόδειξη είναι σωστή, τότε οι συνέπειες εκτείνονται πολύ πέρα από τη θεωρία της προσομοίωσης. Για δεκαετίες, οι φυσικοί ονειρεύονταν μια ενιαία μαθηματική θεωρία που θα εξηγεί πλήρως το σύμπαν, μια «θεωρία των πάντων».

Η έρευνα υποστηρίζει ότι αυτό το όνειρο ίσως είναι ανέφικτο: όχι επειδή δεν είμαστε αρκετά έξυπνοι ή προηγμένοι, αλλά επειδή η ίδια η πραγματικότητα είναι μη αλγοριθμικά ανεξάντλητη. Με άλλα λόγια, το σύμπαν ίσως να μην είναι πλήρως «υπολογίσιμο».

Το συμπέρασμα της μελέτης δεν αφορά μόνο την επιστήμη και τους υπολογιστές· αγγίζει και βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα. Αν η πραγματικότητα δεν μπορεί να προκύψει από αλγοριθμική δομή, τότε ίσως ο κόσμος να είναι περισσότερο από μια ψυχρή μαθηματική μηχανή. Η ίδια η συνείδηση –η ανθρώπινη εμπειρία– ενδέχεται να αποτελεί μέρος αυτής της μη αλγοριθμικής διάστασης, υποδηλώνοντας ότι η ουσία της ύπαρξής μας δεν μπορεί ποτέ να περιοριστεί σε ψηφιακή μίμηση.