Οι αντιδράσεις κυβέρνησης και φιλικών μέσων στην ομιλία Τσίπρα ήταν αναμενόμενες. «Πώς μιλάτε εσείς που ρίξατε τη χώρα στα βράχια», «είστε αμετανόητοι και επικίνδυνοι», «λαμπάδα στο μπόι του Τσίπρα ανάβει ο Μητσοτάκης γιατί τον έχει κερδίσει τόσες φορές», «αρνούμαστε να διαβάσουμε το βιβλίο γιατί ξέρουμε εκ των προτέρων τι λέει», ήταν μερικές από τις χαρακτηριστικές αναφορές.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια άλλη κατηγορία σχολιαστών, που δεν δηλώνουν φιλοκυβερνητικοί και κάποιοι διεκδικούν αριστερές δάφνες. Θεωρούν υπέρτατο καθήκον τους να «αποδομήσουν» τον Τσίπρα, προσφέροντας μια έμμεση χορηγία στο καθεστώς Μητσοτάκη.

«Δεν είπε και κάτι καινούριο» σχολιάζουν. «Αυτά με τη νέα μεταπολίτευση μας τα είχαν πει και άλλοι και είδαμε που κατέληξαν». «Θέλει να διαλύσει τα άλλα κόμματα της προοδευτικής αντιπολίτευσης». «Όταν λέει ότι θέλει αυτοοργάνωση μιμείται τον Ανδρέα Παπανδρέου». «Θέλει κίνημα και όχι οργανωμένο κόμμα, γιατί έχει μια αρχηγική αντίληψη με την πολιτική». «Ο Τσίπρας φαντάζεται ότι έχει ακροατήριο, αλλά τον ακολουθεί απλώς ένας στενός πυρήνας του ΣΥΡΙΖΑ». «Είναι η επιτομή του πολιτικού κυνισμού και τυχοδιωκτισμού».

Ο καθένας έχει δικαίωμα να κρίνει τον Τσίπρα, να εντοπίζει προβλήματα και αντιφάσεις, να θέτει ερωτήματα. Όμως, η κριτική οφείλει να βασίζεται στα λεγόμενά του και όχι σε υποθέσεις ή ερμηνείες προθέσεων.

Οι αναφορές σε «κόμμα Τσίπρα» κινούνται στη σφαίρα του υποθετικού. Στο Παλλάς παρουσιάστηκε ένα βιβλίο και ο Τσίπρας έκανε μια πολιτική ομιλία, ασκώντας κριτική στην κυβέρνηση και μιλώντας για μια νέα μεταπολίτευση. Δεν ανακοίνωσε πρόγραμμα, δεν πρότεινε Κεντρική Επιτροπή, δεν συζήτησε καταστατικό κόμματος.

Αντίθετα, τόνισε ότι καμία αλλαγή δεν έρχεται «από τα πάνω». Εάν υπάρξει ένας αξιόπιστος πολιτικός σχηματισμός, αυτός θα πρέπει να φτιαχτεί από την κοινωνία προς την πολιτική και από τα κάτω προς τα πάνω. Η συζήτηση πρέπει να γίνει πάνω σε αυτήν την πρόταση.

Ο Τσίπρας δεν απαξίωσε τα κόμματα, τα μέλη ή τους οπαδούς των προοδευτικών κομμάτων. Διατύπωσε την αλήθεια ότι αυτό το τοπίο δεν συγκροτεί πειστική εναλλακτική και ότι η κοινωνία περιμένει ανασύνθεση και όχι συγκόλληση.

Υπάρχει άλλη κατεύθυνση για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο; Πρέπει να συσπειρωθούν όλοι γύρω από ένα κόμμα; Να κάνουν εκλογική συμμαχία; Συνασπισμό; Πώς θα αποφύγουν το να αθροίσουν απλώς προβλήματα; Ο κόσμος δεν δείχνει εμπιστοσύνη στο ΠΑΣΟΚ, τον ΣΥΡΙΖΑ, ή τη Νέα Αριστερά.

Πώς θα όριζαν το «νέο» όσοι λένε ότι δεν έφερε κάτι νέο; Φαίνεται σαν να απαιτείται από τον Τσίπρα να γίνει ταυτόχρονα πιο «κεντρώος» και πιο «αριστερός», ενδεικτικό της ιδεολογικής σύγχυσης που επικρατεί στην κεντροαριστερά, προκαλώντας δυσπιστία.

Κάποιοι επιμένουν ότι υπήρχε άλλος δρόμος το 2015, αλλά καμία προετοιμασία δεν υπήρχε για ρήξη και το εάν η κοινωνία θα αποδεχόταν τη ρήξη παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Γιατί τα ρεύματα που επέμειναν στο ΟΧΙ δεν διαμόρφωσαν ένα ευρύτερο ρεύμα; Ίσως γιατί οι κοινωνίες επιδιώκουν μια καλύτερη «κανονικότητα».

Απέναντι σε μια κυβέρνηση που υπονομεύει τη δημοκρατία και κάνει πράξη την ακροδεξιά, αυτό που προέχει είναι να αποκατασταθεί η κανονικότητα. Η κοινωνία ζητά να λειτουργήσει ξανά το κράτος υπέρ των πολιτών, να υπάρξουν βήματα αναδιανομής, δημοκρατικές εγγυήσεις, να αποκατασταθεί η αξιοπιστία των θεσμών και της Δικαιοσύνης, να επανέλθει η αισιοδοξία.

Αυτό, στις σημερινές συνθήκες, είναι το «πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο», μια πραγματική επανάσταση.

Γιατί έχουμε αυτές τις προσπάθειες «αποδόμησης από τα αριστερά»; Σε κάποιες περιπτώσεις η αιτία είναι πεζή: κάποιοι θεωρούν αυτονόητο ότι θα ήταν «στην πρώτη θέση» και μετασχηματίζουν τη δυσαρέσκειά τους σε κριτική.

Μέσα σε όλη αυτή την προβολή του «ξέρεις ποιος είμαι εγώ και πώς τολμάς να με προσπερνάς», ξεχνιέται ότι εάν είναι κάτι καινούριο να φτιαχτεί, δεν μπορεί να στηρίζεται στους επιβάτες της πρώτης θέσης μιας προηγούμενης φάσης. Πρέπει να ξεφύγει από την ίδια την έννοια των επιβατών πρώτης θέσης.

Ο Τσίπρας θα κριθεί αυστηρά ως προς το εάν θα καταφέρει να περάσει από ένα περίγραμμα «άλλου δρόμου» στην υλοποίησή του. Όμως, θα κριθούν και όσοι πιστεύουν ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν. Θα πρέπει να διαλέξουν εάν θα βάλουν πλάτη, ή εάν θα μείνουν στο γινάτι και την ιδιοτέλειά τους.

Οι στιγμές είναι κρίσιμες και η κοινωνία και η ιστορία δεν περιμένουν.

«Το θέμα είναι τώρα τί λες
Καλά φάγαμε καλά ήπιαμε
Καλά τη φέραμε τη ζωή μας ώς εδώ
Μικροζημιές και μικροκέρδη συμψηφίζοντας
Το θέμα είναι τώρα τί λες.»
Μανόλης Αναγνωστάκης, Τα Ποιήματα. 1941-1971, Εκδόσεις Νεφέλη