Μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου Πατρών έλαβε ένα σημαντικό βραβείο σε έναν διεθνή διαγωνισμό συνθετικής βιολογίας στον οποίο συμμετείχαν 420 ομάδες.

Στον τελικό του iGEM, του μεγαλύτερου διεθνούς διαγωνισμού συνθετικής βιολογίας που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν και τα δέκα μέλη της ομάδας του Πανεπιστημίου Πατρών, λόγω του υψηλού κόστους του ταξιδιού και των δυσκολιών στην εξεύρεση χρηματοδότησης για το πρότζεκτ τους.

Παρόλα αυτά, τα μέλη της ομάδας συμφώνησαν ότι σε μία από τις παρουσιάσεις τους δεν θα μιλούσαν για τη «Μορφή», την καινοτόμο εφεύρεσή τους, την οποία θα ανέλυσαν διεξοδικά στην κριτική επιτροπή, αλλά για την επίπονη διαδρομή τους προς τον τελικό.

"Oταν ξεκινήσαμε πέρυσι, ήμασταν περίεργοι, φιλόδοξοι και ίσως λίγο αφελείς. (...) Εάν όμως κάτι μας έμαθε η "Μορφή" είναι πως η καινοτομία δεν συμβαίνει πάντα όταν έχεις ένα τέλειο πλάνο. Πολλές φορές συμβαίνει όταν τα πάντα καταρρέουν γύρω σου", δήλωσαν ανεβαίνοντας στη σκηνή. Στη συνέχεια, παρέθεσαν παραδείγματα από την μοναχική πορεία τους και τις δυσκολίες που τους έφτασαν στα όριά τους, οι οποίες όμως τους έδωσαν τη δύναμη να επινοήσουν κάτι ξεχωριστό για τη θεραπεία της παχυσαρκίας. "Και μόνο που είμαστε εδώ είναι μια μεγάλη νίκη για εμάς", κατέληξαν, λαμβάνοντας θερμό χειροκρότημα για την ειλικρινή ομιλία τους.

Την επόμενη ημέρα, ανακοινώθηκαν οι δέκα υποψήφιοι για το βραβείο κάθε κατηγορίας, και ακολούθησε η ανακοίνωση των μεγάλων νικητών. Η ομάδα δεν είχε μεγάλες προσδοκίες, καθώς συναγωνιζόταν με 420 ομάδες, συμπεριλαμβανομένων και ομάδων από κορυφαία πανεπιστήμια. Ξαφνικά, στην τεράστια οθόνη, στην κατηγορία «καλύτερη θεραπεία», εμφανίστηκε το όνομά τους στη δεκάδα των προπτυχιακών υποψηφίων.

"Τρελαθήκαμε, γιατί ήταν κάτι που κανείς μας δεν περίμενε", ανέφεραν στην εφημερίδα "Καθημερινή". Στη συνέχεια, ο ομιλητής άρχισε να περιγράφει το νικητήριο πρότζεκτ, το οποίο δεν ήταν το δικό τους, γεγονός που τους έκανε να πιστέψουν ότι δεν είχαν κερδίσει. "Αγκαλιαζόμασταν και λέγαμε πως προφανώς δεν πειράζει, μπράβο μας που ήμασταν υποψήφιοι κτλ., και ξαφνικά κάποιος άκουσε να περιγράφουν το δικό μας πρότζεκτ". Αυτό που είχαν ακούσει αρχικά ήταν το βραβείο των μεταπτυχιακών, και αμέσως μετά ο παρουσιαστής ανακοίνωσε ότι εκείνοι ήταν οι νικητές των προπτυχιακών. "Hταν μια ακραία στιγμή. Τρέχαμε στη σκηνή για να προλάβουμε να πάρουμε το βραβείο. Βασικά προσπαθούσαμε να συνειδητοποιήσουμε τι είχε μόλις συμβεί", δήλωσαν γελώντας.

Φοιτητές από το Πανεπιστήμιο Πατρών συμμετείχαν στον συγκεκριμένο διαγωνισμό για τέταρτη φορά φέτος. Πέρα από την επιστημονική καθοδήγηση που παρείχαν ορισμένοι καθηγητές, δεν υπήρχε δυνατότητα στήριξης από το πανεπιστήμιο. Κάθε χρόνο, τα νέα μέλη της ομάδας καλούνται να αναλάβουν, εκτός από το ερευνητικό κομμάτι, την οργάνωση, τον συντονισμό και τη χρηματοδότηση. Μετά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού, οι ίδιοι πρέπει να φροντίσουν για τη συνέχιση της παράδοσης.

Συνεργασία – "Πρέπει να μπορείς να συνεργαστείς καλά σε μια ομάδα και κάτω από δύσκολες συνθήκες. Δουλεύαμε αργά τα βράδια, Σαββατοκύριακα, στις καλοκαιρινές μας διακοπές. Eπρεπε να είμαστε όλοι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή", τόνισαν οι φοιτητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα.

Η διαδικασία λειτουργεί σαν σκυταλοδρομία: αναζητούν φοιτητές, τους αξιολογούν αυστηρά και στη συνέχεια λειτουργούν ως μέντορες για τη νέα ομάδα. Οι φετινοί συμμετέχοντες κατάλαβαν μετά από καιρό γιατί η διαδικασία εισαγωγής στην ομάδα είναι τόσο απαιτητική. "Θέλει όχι μόνο επάρκεια στο ακαδημαϊκό κομμάτι, αλλά και τα λεγόμενα soft skills (ήπιες δεξιότητες). Δηλαδή, πρέπει να μπορείς να συνεργαστείς καλά σε μια ομάδα και κάτω από δύσκολες συνθήκες. Δουλεύαμε πάνω στη "Μορφή" αργά τα βράδια, Σαββατοκύριακα, στις καλοκαιρινές μας διακοπές. Eπρεπε να είμαστε όλοι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή. Και αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο".

Η φετινή ομάδα αποτελείται από προπτυχιακούς φοιτητές από όλα τα έτη και από διαφορετικές σχολές, όπως Βιολογία, Χημεία, Ιατρική και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Πληροφορικής. Στόχος τους ήταν να βρουν μια καινοτόμο ιδέα αξιοποιώντας τα εργαλεία της συνθετικής βιολογίας σε ένα θέμα υγείας, περιβάλλοντος ή ενέργειας. Ξεκίνησαν με βιβλιογραφική έρευνα με βάση τα ενδιαφέροντά τους, αλλά και με γνώμονα το τι είναι επίκαιρο στην επιστημονική κοινότητα. Η παχυσαρκία ήταν το θέμα στο οποίο όλοι συμφώνησαν.

"Ακόμα και σήμερα δεν είναι αποδεκτό ότι είναι μια νόσος. Υπάρχει πάρα πολύ μεγάλο στίγμα, πολλές φορές ακόμα και από άτομα της ιατρικής κοινότητας. Επιπλέον, έχει γίνει ντόρος με τις λύσεις που υπάρχουν – για παράδειγμα τις ενέσεις, που έχουν πάρα πολλά κενά. Στοχεύουν στα συμπτώματα, δηλαδή στο να χάσεις κάποια κιλά. Αφού ολοκληρωθούν, όμως, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα άτομα αυτά να ξαναπάρουν βάρος. Ο στόχος μας ήταν να το προσεγγίσουμε με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο – να στοχεύσουμε κατευθείαν στο DNA και να επαναπρογραμματίσουμε τον μεταβολισμό ώστε να είναι κάτι μόνιμο".

Ξεκίνησαν να αναπτύσσουν μια θεραπεία, διατυπώνοντας μια σειρά υποθέσεων, μέχρι που μετά από τέσσερις μήνες σκληρής δουλειάς και έχοντας την πεποίθηση ότι είχαν κάτι πολύ δυνατό στα χέρια τους, συναντήθηκαν με έναν από τους καθηγητές του πανεπιστημίου που τους συμβούλευε. Εκεί προσγειώθηκαν απότομα στην πραγματικότητα. "Η θεραπεία μας στόχευε περιφερειακά στον λιπώδη ιστό και ο καθηγητής μάς ενημέρωσε πως είχε μόλις δημοσιευτεί μια νέα έρευνα που ανέτρεπε κάποια από τα δεδομένα μας. Μας συμβούλευσε όμως να μην τα παρατήσουμε και να εστιάσουμε αλλού – στον υποθάλαμο του εγκεφάλου".

Αμέσως μετά τη συνάντηση, έπρεπε να αποφασίσουν αν θα συνέχιζαν με αυτά τα νέα, δύσκολα δεδομένα. Θα έπρεπε να ξεκινήσουν από την αρχή, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, και να καταθέσουν τα πάντα μέχρι τις 8 Οκτωβρίου. Δεν ήταν καθόλου σίγουρο ότι θα προλάβαιναν.

Ωστόσο, κανείς δεν ήθελε να εγκαταλείψει την προσπάθεια. Ξεκίνησαν πράγματι από την αρχή, μελετώντας τη βιβλιογραφία για να εστιάσουν στα νέα δεδομένα. Παράλληλα, συνέχισαν να ασχολούνται με όλα τα υπόλοιπα κομμάτια, σαν να μην είχε αλλάξει το πρότζεκτ, όπως το επιχειρηματικό πλάνο, την ιστοσελίδα, και το πιο απαιτητικό κομμάτι: τη χρηματοδότηση. "Σε όλη αυτή τη διαδικασία, τα οικονομικά ήταν μια μεγάλη δυσκολία και ένα συνεχές άγχος. Όποτε πλησίαζε μια πληρωμή ή ένα έκτακτο έξοδο, παθαίναμε πανικό. "Θα προλάβουμε να το καλύψουμε ή όλα τελειώνουν εδώ;"".

Επιπλέον, έπρεπε να αντιμετωπίσουν την ελληνική γραφειοκρατία, καθώς οι πληρωμές έπρεπε να γίνονται μέσω της σχολής, κάτι που απαιτούσε πολύ χρόνο. "Αντί να κυνηγάμε τα πειράματα, κυνηγούσαμε τις υπογραφές", ανέφεραν χαρακτηριστικά στην παρουσίασή τους στο Παρίσι. Από την αρχή είχαν αντιληφθεί ότι τρία άτομα θα έπρεπε να ασχολούνται αποκλειστικά με τη χρηματοδότηση, απευθυνόμενοι σε εταιρείες, φορείς και οργανισμούς για να συγκεντρώσουν τον απαραίτητο προϋπολογισμό. "Χτυπήσαμε την πόρτα περίπου 600 επαφών. Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Τελικά, 20 ανταποκρίθηκαν και καταφέραμε να συγκεντρώσουμε το ποσό των 17.000 ευρώ για να καλύψουμε τις βασικές ανάγκες".

H «Μορφή» είναι μια πειραματική πρόταση γονιδιακής θεραπείας - ένα ρινικό σπρέι που μεταφέρει γενετικές «οδηγίες» στα νευρικά κύτταρα που ρυθμίζουν την όρεξη, ώστε να αποκαθίσταται η ευαισθησία σε συγκεκριμένες ορμόνες και να επιτυγχάνεται μακροχρόνιος έλεγχος του βάρους.

Ενώ όλα έδειχναν να κυλούν ομαλά, το εργαστήριο του πανεπιστημίου που χρησιμοποιούσαν ανακοίνωσε ότι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τα πειράματά τους εκεί, επειδή χρησιμοποιούσαν ιούς τρίτης γενιάς και το εργαστήριο δεν διέθετε τα απαραίτητα επίπεδα ασφαλείας. Καθώς βρισκόμασταν στον Αύγουστο, όταν όλα τα εργαστήρια είναι κλειστά, ξεκίνησε μια αγωνιώδης αναζήτηση για ένα νέο εργαστήριο, ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν αμέσως μετά τις διακοπές. "Για καλή μας τύχη, μας δέχτηκαν σε ένα άλλο εργαστήριο της σχολής, οπότε την τελευταία στιγμή είχαμε τη δυνατότητα να στήσουμε και να ολοκληρώσουμε με επιτυχία τα πειράματά μας". Έτσι, η ιδέα τους μετατράπηκε στη «Μορφή», μια πειραματική πρόταση μη επεμβατικής γονιδιακής θεραπείας για την παχυσαρκία - ένα ρινικό σπρέι που μεταφέρει γενετικές «οδηγίες» στα νευρικά κύτταρα που ρυθμίζουν την όρεξη, ώστε να αποκαθίσταται η ευαισθησία σε συγκεκριμένες ορμόνες και να επιτυγχάνεται πιο μακροχρόνιος έλεγχος του βάρους.

Όταν έφτασαν στο Παρίσι και γνώρισαν τις άλλες ομάδες, συνειδητοποίησαν πόσο διαφορετική ήταν η δική τους πορεία και εμπειρία. "Το Πανεπιστήμιο McGill, για παράδειγμα, έχει δημιουργήσει ένα ειδικό εργαστήριο αποκλειστικά για την 25μελή ομάδα που συμμετέχει κάθε χρόνο στον διαγωνισμό, και καλύπτει όλα τα έξοδα, όχι μόνο για την έρευνα και τα πειράματα, αλλά και για το ταξίδι στο Παρίσι". Αυτές οι ιστορίες τους ώθησαν να μοιραστούν στη σκηνή του διαγωνισμού τις προκλήσεις της πορείας τους, όχι για να τους λυπηθούν, αλλά επειδή όλα αυτά, όπως είπαν, τους κάνουν ακόμη πιο περήφανους για τη διαδρομή και το αποτέλεσμα.