Το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα στην πολιτική σκηνή. Σε όλη την Ευρώπη παρατηρείται άνοδος των ξενοφοβικών τάσεων, με αυξανόμενες εκκλήσεις για αυστηροποίηση των συνοριακών ελέγχων και απελάσεις.

Στη Γερμανία και την Ελλάδα, πολιτικοί που υιοθετούν σκληρή στάση στο μεταναστευτικό κερδίζουν δημοτικότητα. Οι Θάνος Πλεύρης και Αλεξάντερ Ντόμπριντ, ως υπουργοί Μετανάστευσης Ελλάδας και Εσωτερικών Γερμανίας αντίστοιχα, συντονίζουν τις προσπάθειές τους για τον περιορισμό της μετανάστευσης και την εντατικοποίηση των απελάσεων.

Η συνεργασία μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής είναι μακροχρόνια και στενή. Στα τέλη Νοεμβρίου, ο Πλεύρης επισκέφθηκε το Βερολίνο και από κοινού προωθούν τη δημιουργία "κόμβων επιστροφής" εκτός ΕΕ, όπου θα μεταφέρονται οι αιτούντες άσυλο των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί, με στόχο την απέλασή τους στις χώρες καταγωγής τους. Η κίνηση αυτή, αν και αμφιλεγόμενη, υπογραμμίζει την κοινή κατεύθυνση των δύο χωρών.

Στις αρχές της εβδομάδας, οι δύο υπουργοί κατέληξαν σε συμφωνία για ένα διαχρονικό σημείο τριβής: τη δευτερογενή μετανάστευση. Το ζήτημα αφορά περίπου 100.000 πρόσφυγες που εισήλθαν στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, αναγνωρίστηκαν εκεί ως πρόσφυγες, αλλά στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς τη Γερμανία, όπου υπέβαλαν νέες αιτήσεις ασύλου. Η Γερμανία ζητούσε την επιστροφή τους, αίτημα που η Ελλάδα απέρριπτε συστηματικά.

Στο περιθώριο της συνεδρίασης των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, επιτεύχθηκε συμφωνία. Η ελληνική πλευρά τονίζει ότι η Γερμανία εγκατέλειψε την απαίτηση για επιστροφή των δευτερογενών μεταναστών στην Ελλάδα. Το Βερολίνο, από την πλευρά του, αναδεικνύει ότι η Αθήνα συμφώνησε να δέχεται πίσω δευτερογενείς μετανάστες από τη Γερμανία. Η εφημερίδα "Bild" έκανε λόγο για μια «συμφωνία-βόμβα» («Hammer Deal») και παρέθεσε δήλωση του υπουργού Εσωτερικών, σύμφωνα με την οποία: «Συμφωνήσαμε με την Ελλάδα και την Ιταλία ότι θα δέχονται πίσω μετανάστες που εισήλθαν στην ΕΕ μέσω των χωρών τους».

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ των δύο εκδοχών. Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης έχει δίκιο όταν επισημαίνει ότι η Γερμανία πράγματι εγκατέλειψε την απαίτησή της για την επιστροφή των περίπου 100.000 μεταναστών που έχουν συσσωρευθεί από το 2020. Ο Μάριαν Βεντ, διευθυντής του Ιδρύματος Konrad Adenauer στην Αθήνα, κάνει λόγο για μια «τομή, καθώς για πρώτη φορά η Γερμανία αναγνωρίζει ρητά τα τεράστια βάρη που έχει επωμιστεί η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια».

Ωστόσο, η Αθήνα δεσμεύτηκε να αναλαμβάνει εκ νέου, από τα μέσα του 2026 και εξής, όλους τους πρόσφυγες που στο μέλλον θα φθάνουν στη Γερμανία μέσω Ελλάδας. Ο υπουργός Πλεύρης φαίνεται να ποντάρει στην προσδοκία ότι η πολιτική αποτροπής που εφαρμόζει θα μειώσει την παράτυπη μετανάστευση προς την Ελλάδα, επιτρέποντας έτσι στο ζήτημα των δευτερογενών μετακινήσεων να υποχωρήσει.

Ενδεχομένως, σε συνεργασία με το Βερολίνο, η Αθήνα να καταφέρει έως τότε να απομακρύνει ορισμένους ανεπιθύμητους μετανάστες μέσω κέντρων απέλασης εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόλις πρόσφατα, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης δήλωσε ότι οι σχέσεις μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας δεν υπήρξαν ποτέ τόσο καλές όσο είναι σήμερα. Στο μεταναστευτικό, τουλάχιστον προς το παρόν, η εκτίμηση αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνεται.

Ο Δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι Κύριος Ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).