Δορυφορικές παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν ότι ένα αδύναμο σημείο του μαγνητικού πεδίου της Γης, που βρίσκεται στον Νότιο Ατλαντικό, μεγαλώνει με αυξανόμενο ρυθμό. Αυτή η μεταβολή έχει ως συνέπεια την αυξημένη έκθεση των διαστημικών σκαφών σε επικίνδυνα σωματίδια υψηλής ενέργειας.

Η περιοχή αυτή, γνωστή ως Ανωμαλία Νοτίου Ατλαντικού, παρουσιάζει συνεχή μεταβολή από την ανακάλυψή της το 1958.

Σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Physics of the Earth and Planetary Interiors, από το 2014 έως σήμερα η ανωμαλία έχει μετατοπιστεί προς τα ανατολικά και η έκτασή της έχει αυξηθεί περίπου όσο η μισή ηπειρωτική Ευρώπη.

Τα δεδομένα για την έρευνα αυτή συλλέχθηκαν από τους τρεις δορυφόρους Swarm της ESA, οι οποίοι από το 2013 χαρτογραφούν το μαγνητικό πεδίο της Γης.

Το μαγνητικό πεδίο δημιουργείται από τον εξωτερικό πυρήνα του πλανήτη, έναν ωκεανό υγρού σιδήρου που βρίσκεται περίπου 3.000 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια. Αυτό το αγώγιμο στρώμα λειτουργεί σαν τον περιστρεφόμενο αγωγό ενός δυναμό, δημιουργώντας ηλεκτρικά ρεύματα που παράγουν το μαγνητικό πεδίο.

Αυτό το πεδίο είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της Γης από φορτισμένα σωματίδια υψηλής ενέργειας, κυρίως πρωτόνια, που προέρχονται από τον Ήλιο και τον διαστρικό χώρο.

Καθώς οι δορυφόροι περνούν από την περιοχή της ανωμαλίας, εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα αυτών των σωματιδίων, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει βλάβες και διακοπές στις επικοινωνίες. Ακόμη και ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός διασχίζει την περιοχή αρκετές φορές την ημέρα, αυξάνοντας τον κίνδυνο γενετικών βλαβών για τους αστροναύτες.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτή η Ανωμαλία του Νότιου Ατλαντικού;

Οι μηχανισμοί του μαγνητικού πεδίου είναι περίπλοκοι, αλλά η βασική αιτία είναι η μη σύμπτωση των μαγνητικών πόλων της Γης με τους γεωγραφικούς. Αυτό σημαίνει ότι ο μαγνητικός άξονας και ο άξονας περιστροφής δεν τέμνονται στο κέντρο του πλανήτη, αλλά περίπου 500 χιλιόμετρα μακρύτερα, προς την πλευρά της Σιγκαπούρης.

Αυτή η απόκλιση έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της έντασης του μαγνητικού πεδίου στον αντίποδα της Σιγκαπούρης, δηλαδή στον Νότιο Ατλαντικό, ανάμεσα στην Αφρική και τη Νότια Αμερική.

Σύμφωνα με τον Κρις Φίνλεϊ του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Δανίας, επικεφαλής της μελέτης, «Όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε το μαγνητικό πεδίο της Γης, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα απλό δίπολο, όπως ένας μαγνήτης σε σχήμα ράβδου. Μόνο με δορυφόρους όπως ι Swarm μπορούμε να χαρτογραφήσουμε πλήρως αυτή τη δομή και να παρακολουθήσουμε τις αλλαγές της».

Η ανάλυση δείχνει ότι, παρά την εξασθένιση του μαγνητικού πεδίου στον Νότιο Ατλαντικό, η έντασή του αυξάνεται σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Ένα ιδιαίτερα έντονο φαινόμενο παρατηρείται στην περιοχή της Σιβηρίας, προς την οποία μετακινείται ο βόρειος μαγνητικός πόλος τις τελευταίες δεκαετίες.