Η κυβέρνηση αναλαμβάνει δράση για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, αναγνωρίζοντας ένα σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα που δεν μπορεί να επιλυθεί μόνο δικαστικά ή με μεμονωμένες τραπεζικές λύσεις. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η νομοθετική παρέμβαση κρίθηκε απαραίτητη λόγω των ειδικών συνθηκών που διαμορφώθηκαν.

Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο χορηγήθηκαν κυρίως μεταξύ 2005 και 2009, σε μια περίοδο με εντελώς διαφορετικές διεθνείς προοπτικές. Τότε, δεν υπήρχαν προβλέψεις για την έντονη ανατίμηση του ελβετικού φράγκου, ενώ το επιτόκιό του ήταν σταθερά χαμηλότερο από αυτό του ευρώ, κατά μέσο όρο πάνω από μία ποσοστιαία μονάδα από το 2008 μέχρι σήμερα.

Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ανέτρεψε πλήρως αυτά τα δεδομένα, οδηγώντας σε σημαντική ανατίμηση του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ. Η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα αναγκάστηκε να επιβάλει ανώτατο όριο στην ισοτιμία (1:1,20), το οποίο διατήρησε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν το όριο αυτό καταργήθηκε αιφνιδιαστικά, η ισοτιμία επιδεινώθηκε και έκτοτε παραμένει δυσμενής, σήμερα περίπου στο 0,94.

Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες δανειολήπτες, παρά τις πολυετείς καταβολές δόσεων, βρέθηκαν να οφείλουν περισσότερα σε ευρώ από όσα είχαν αρχικά δανειστεί, λόγω ενός συναλλαγματικού κινδύνου που δεν μπορούσαν να προβλέψουν.

Η κυβερνητική ρύθμιση σέβεται απόλυτα την ελευθερία των οφειλετών. Κανείς δεν υποχρεώνεται να αλλάξει το δάνειό του. Όποιος πιστεύει ότι η ισοτιμία ευρώ-ελβετικού θα κινηθεί ευνοϊκά στο μέλλον, μπορεί να διατηρήσει το δάνειο στο ελβετικό φράγκο και να επωφεληθεί από τα χαμηλά επιτόκια, αναλαμβάνοντας ωστόσο τον συναλλαγματικό κίνδυνο.

Για τους υπόλοιπους, ο νόμος προσφέρει δύο συγκεκριμένες και δεσμευτικές επιλογές, τις οποίες οι τράπεζες υποχρεούνται να αποδεχθούν:

Πρώτη επιλογή: Εξωδικαστικός μηχανισμός

* Αφορά μη ενήμερους οφειλέτες.
* Η λύση που προκύπτει από τον αλγόριθμο του μηχανισμού είναι δεσμευτική για τους πιστωτές.
* Πρόκειται για ειδική και ευνοϊκή πρόβλεψη για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, καθώς στα αντίστοιχα δάνεια σε ευρώ οι πιστωτές διατηρούν δικαίωμα απόρριψης.

Δεύτερη επιλογή: Άμεση και καθαρή λύση μετατροπής

* Για τους ενήμερους ή αυτούς που έχουν λάβει μια ρύθμιση και την εξυπηρετούν:
* Προβλέπεται δυνατότητα μετατροπής του δανείου σε ευρώ με σημαντική βελτίωση στην τρέχουσα ισοτιμία, οδηγώντας σε άμεση μείωση του οφειλόμενου κεφαλαίου.
* Η ελάφρυνση είναι κλιμακωτή, από 15% έως και 50%, ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση του οφειλέτη, δίνοντας έμφαση στους οικονομικά ασθενέστερους.
* Το δάνειο μετατρέπεται σε ευρώ με σταθερό επιτόκιο 2,30%-2,90% για όλη την εναπομείνασα διάρκεια.
* Παρέχεται δυνατότητα παράτασης έως 5 έτη για μείωση της μηνιαίας δόσης.
* Όλα τα δάνεια δύνανται να μετατραπούν σε ευρώ με προνομιακή ισοτιμία, η οποία αντιστοιχεί σε όφελος από 15% έως 50%.
* Τα επιτόκια είναι σημαντικά χαμηλότερα από αυτά ενός νέου στεγαστικού δανείου σήμερα,
* Μειώνεται το κεφάλαιο,
* Εξαλείφεται ο συναλλαγματικός κίνδυνος,
* Εξασφαλίζεται χαμηλό και σταθερό επιτόκιο μέχρι τη λήξη.

Ο οφειλέτης γνωρίζει πλέον με σαφήνεια πόσο θα πληρώσει και μέχρι πότε.

Το κόστος της ρύθμισης καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τις τράπεζες.

Η παρέμβαση είναι δημοσιονομικά ασφαλής και κεφαλαιακά ουδέτερη για τις τιτλοποιήσεις του προγράμματος «Ηρακλής», δεν θέτει σε κίνδυνο τα εγκεκριμένα επιχειρησιακά σχέδια και δεν δημιουργεί κίνδυνο κατάπτωσης κρατικών εγγυήσεων.

Η κυβέρνηση τονίζει ότι δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα των συμβάσεων, καθώς η εγκυρότητά τους έχει κριθεί επανειλημμένα από τον 'Αρειο Πάγο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η νομοθετική παρέμβαση δεν υποκαθιστά τη Δικαιοσύνη, αλλά αναγνωρίζει ότι ένα ζήτημα μπορεί να είναι νομικά λυμένο, αλλά κοινωνικά ανοιχτό.

Η ρύθμιση βασίζεται σε έναν διπλό μηχανισμό:

Είτε (α) μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών (ν. 4738/2020) μόνον για τις μη εξυπηρετούμενες οφειλές, όπου η λύση που προκύπτει είναι πλέον υποχρεωτική για τους πιστωτές, ειδικά για τα δάνεια σε CHF. Η διαδικασία γίνεται αυτόματη και προϋποθέτει μόνον την υποβολή αίτησης του οφειλέτη, με τη συνολική οφειλή να μετατρέπεται σε ευρώ στην τρέχουσα ισοτιμία αναφοράς της ΕΚΤ. Η ρύθμιση είναι δεσμευτική για όλους τους πιστωτές και ισχύει άμεσα από την ημερομηνία υπογραφής.

Είτε (β) με ειδικούς όρους βάσει εισοδηματικών/περιουσιακών κριτηρίων, εκτός εξωδικαστικού, για οφειλέτες που έχουν οφειλή εξυπηρετούμενη ή ρυθμισμένη και εξυπηρετούμενη, και δεν επιθυμούν την ένταξή τους στον εξωδικαστικό μηχανισμό με βάση την επιλογή (α).

Οι οφειλέτες αυτοί έχουν τη δυνατότητα μετατροπής της συνολικής οφειλής από ελβετικά φράγκο σε ευρώ με ειδικούς όρους, που διαμορφώνονται σε συνάρτηση με τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.

Μετατροπή με Ευνοϊκή Ισοτιμία και Σταθερό Επιτόκιο:

Οι οφειλές από CHF μετατρέπονται σε ευρώ, μέσω βελτιωμένης ισοτιμίας σε σχέση με την τρέχουσα, και καθορίζεται σταθερό επιτόκιο για όλη την υπολειπόμενη διάρκεια του δανείου.

Η βελτίωση της ισοτιμίας κλιμακώνεται σε τέσσερις κατηγορίες, προσφέροντας άμεση και ουσιαστική μείωση του κεφαλαίου:

* Κατηγορία 1: +50% Βελτίωση Ισοτιμίας και Σταθερό Επιτόκιο 2,3%
* Κατηγορία 2: +30% Βελτίωση Ισοτιμίας και Σταθερό Επιτόκιο 2.5%
* Κατηγορία 3: +20% Βελτίωση Ισοτιμίας και Σταθερό Επιτόκιο 2.7%
* Κατηγορία 4: +15% Βελτίωση Ισοτιμίας κα Σταθερό Επιτόκιο 2,9%

Το νέο δάνειο σε Ευρώ θα έχει χαμηλό σταθερό επιτόκιο για όλη την υπολειπόμενη διάρκειά του, σημαντικά χαμηλότερο από τα αντίστοιχα δάνεια που χορηγούνται σήμερα. Ο δανειολήπτης γνωρίζει από την πρώτη στιγμή το ακριβές ποσό και την ημερομηνία καταβολής κάθε δόσης μέχρι την πλήρη εξόφληση του δανείου.

Επιπλέον, παρέχεται στον οφειλέτη η δυνατότητα να ζητήσει την επιμήκυνση της υπολειπόμενης διάρκειας αποπληρωμής του νέου δανείου σε Ευρώ έως και πέντε (5) έτη.

Πόσα δάνεια σε Ελβετικό Φράγκο (CHF) βρίσκονται σε εκκρεμότητα;

Συνολικά στην Ελλάδα χορηγήθηκαν περίπου 57.000 δάνεια σε CHF, σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, συνολικής αξίας 14,1 δις CHF. Σήμερα στο τραπεζικό σύστημα παραμένουν 20.625 δάνεια με υπόλοιπο 2,5 δις CHF, ενώ 17.442 δάνεια ύψους 3 δις CHF διαχειρίζονται servicers, με τα περισσότερα από αυτά να έχουν περιληφθεί στις τιτλοποιήσεις του προγράμματος Ηρακλής.

Ανάλογα εάν το δάνειο είχε εκταμιευθεί το 2007 ή 2008, η συναλλαγματική επιβάρυνση σε ευρώ για ποσό του δανείου σε ελβετικό νόμισμα που δεν έχει αποπληρωθεί ακόμη, κυμαίνεται από 60-70%. Το ίδιο διάστημα αυτών των 17-18 ετών, από την ημερομηνία εκταμίευσης έως σήμερα, οι δανειολήπτες σε ελβετικό νόμισμα κατέβαλαν τόκους που υπολογίζονταν με διατραπεζικό επιτόκιο, που ήταν περίπου, και κατά μέσο όρο μια ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο από αυτό του ευρώ. Επομένως προκύπτει ένα σημαντικό επιτοκιακό όφελος, έως 20%.

Για τους πιο οικονομικά ασθενείς δανειολήπτες, η προνομιακή ισοτιμία μετατροπής του δανείου με βάση το νέο νόμο είναι 25% υψηλότερη από την τρέχουσα, ενώ από το σταθερό επιτόκιο 2,30%, προκύπτει ένα επιπλέον όφελος πάνω από 15%, σε σχέση με ένα αντίστοιχο στεγαστικό δάνειο που εκταμιεύεται σήμερα.

Αλλά και για τους δανειολήπτες που δεν εμπίπτουν σε κάποια κατηγορία με βάση τα εισοδηματικά και περιουσιακά τους στοιχεία, η προνομιακή ισοτιμία μετατροπής του δανείου με βάση το νέο νόμο είναι 10% υψηλότερη από την τρέχουσα, ενώ από το σταθερό επιτόκιο 2,90%, προκύπτει ένα επιπλέον όφελος πάνω από 10%, σε σχέση με ένα αντίστοιχο στεγαστικό δάνειο που εκταμιεύεται σήμερα.

Δεν μπορεί να προσδιοριστεί εκ των προτέρων με ακρίβεια το κόστος για τις τράπεζες, επειδή η λύση είναι προαιρετική για τους οφειλέτες. Στις Τράπεζες, ο αριθμός των δανείων είναι 20.000 περίπου, ποσού περίπου 2.7 δις (2.5 δις σε ελβετικό νόμισμα). Εφόσον, όλοι επιλέξουν τη μετατροπή το κόστος εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 600 εκατομμύρια ευρώ.

Η βασική διαφορά σε σχέση με άλλες χώρες είναι ότι οι όροι των συμβάσεων των δανείων ήταν διαφορετικοί σε κάθε χώρα, με τα ελληνικά δικαστήρια να κρίνουν ότι οι σχετικές συμβάσεις προέβλεπαν και συνοδεύονταν από όρους που διασφάλιζαν την πλήρη ενημέρωση των δανειοληπτών και την προστασία των συμφερόντων τους από την αλλαγή της συναλλαγματικής ισοτιμίας.

Στις χώρες όπου υπήρξε νομοθετική παρέμβαση οι δανειολήπτες είχαν δικαιωθεί από τα δικαστήρια, ενώ στην Ελλάδα συνέβη το αντίθετο, κρίθηκε δηλαδή τελεσίδικα ότι οι τράπεζες δεν παραβίασαν κανένα νομοθετικό ή κανονιστικό/ρυθμιστικό πλαίσιο κατά τη χορήγηση των δανείων σε ελβετικό φράγκο.

Εκτός τούτου, οι γενικές ρυθμίσεις, όπου επιχειρήθηκαν, αποδείχθηκαν ατελέσφορες και η ΕΚΤ έχει εκφράσει επανειλημμένα και ρητά την αντίθεσή της σε οριζόντια μέτρα.

Παντού, ακόμη και στην Ουγγαρία, οι παρεμβάσεις ακολουθούν και ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων

Η νέα ρύθμιση μέσω της βελτιωμένης ισοτιμίας μετατροπής του ελβετικού φράγκου σε ευρώ ισοδυναμεί πρακτικά με κούρεμα του άληκτου κεφαλαίου του δανείου, και δεν λειτουργεί αθροιστικά σε προηγούμενη τυχόν άφεση μέρους της οφειλής.

Προϋπόθεση εφαρμογής της ρύθμισης είναι η τήρησή της για όλη τη διάρκεια και μέχρι την πλήρη εξόφληση του δανείου. Εάν δεν τηρηθεί, η ρύθμιση παύει να ισχύει από την έναρξη της εφαρμογής της, η οφειλή επιστρέφει στο προηγούμενο καθεστώς (πριν από την εφαρμογή της ευνοϊκής ισοτιμίας) και γίνεται άμεσα απαιτητή στο σύνολό της.

Πολλά από τα δάνεια που περιλαμβάνονται στα χαρτοφυλάκια των τιτλοποιήσεων του Ηρακλή έχουν ήδη ρυθμιστεί από τους servicers. Η μετατροπή σε ευρώ εξαλείφει το συναλλαγματικό κίνδυνο (από μια περαιτέρω άνοδο της ισοτιμίας CHF/EUR), σταθεροποιεί τις ταμειακές ροές μέσω βιώσιμων ρυθμίσεων και επομένως διευκολύνει την επίτευξη των στόχων των αντίστοιχων business plan που προβλέπει κάθε τιτλοποίηση του Ηρακλή.

Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) έκρινε ότι σε περίπτωση που κάποιος συμβατικός όρος απηχεί διάταξη εθνικού δικαίου, δεν νοείται καταχρηστικότητα του όρου αυτού, με την σκέψη ότι οι διατάξεις του δικαίου περιέχουν ρυθμίσεις με τις οποίες ο νομοθέτης έχει σταθμίσει τα συμφέροντα και των δύο μερών.

▪ Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) δέχεται ότι οι συμβατικές ρήτρες που απηχούν/επαναλαμβάνουν νομοθετικές διατάξεις (αναγκαστικού ή ενδοτικού δικαίου) δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 93/13 και δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο. Υπάρχει η απόφαση του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο (ΕΔΔΑ) της 11.2.2021 με την οποία απορρίπτεται η προσφυγή δανειολήπτριας σε σχέση με την απόφαση της Ολομελείας του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) και επομένως επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα των συμβάσεων σε ελβετικό φράγκο. Στην απόφαση αυτή επανήλθε το ΕΔΔΑ, για δεύτερη φορά, κρίνοντας υπόθεση του ελβετικού φράγκου που αφορά την Πολωνία. Εκεί, ρητά παραπέμπει το Δικαστήριο στην προηγούμενη ελληνικού αντικειμένου απόφασή του της 11.2.2021.

Στη Σλοβενία ωστόσο υπάρχει σχέδιο νόμου που παρέχει στις τράπεζες το δικαίωμα να αποκρούσουν τη μετατροπή του δανείου σε ευρώ, εάν είχαν παράσχει στο δανειολήπτη όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το συναλλαγματικό κίνδυνο.

Στην Ουγγαρία το 2014 ψηφίζεται νόμος για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα. Με τη ρύθμιση καταλαμβάνονται και οι συμβάσεις που είχαν καταρτισθεί από τη 1η Μαΐου 2004 έως και την 19η Ιουλίου 2014. Ένα από τα βασικά στοιχεία της νομοθετικής ρυθμίσεως υπήρξε η πρόβλεψη ότι από 1η Φεβρουαρίου 2015 τα δάνεια σε ξένο νόμισμα μετατρέπονται σε ουγγρικά φιορίνια με βάση ισοτιμία που θα ορισθεί από την Κεντρική Τράπεζα της Ουγγαρίας.

Στη Ρουμανία ψηφίστηκε το 2016 ρύθμιση που προέβλεπε τη μετατροπή δανείων σε ελβετικό νόμισμα σε δάνεια σε εγχώριο νόμισμα με βάση την ισοτιμία του χρόνου εκταμιεύσεως, αλλά κρίθηκε αντισυνταγματικός από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας.

Δεν έχει υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Μόνον η τράπεζα BNP προχώρησε σε ειδικό χειρισμό αυτών των δανείων, αναγνωρίζοντας (σε αντίθεση με όσα έχουν κρίνει τα ελληνικά δικαστήρια για τις συμβάσεις των δανείων στην Ελλάδα) αποτέλεσμα συγκεκριμένων παραλείψεων της τράπεζας, που την οδήγησαν σε αυτή την απόφαση, που αφορά μόνο την ίδια και όχι το σύνολο του τραπεζικού συστήματος.