Μια αλλαγή στον τρόπο που μιλάμε θα μπορούσε να είναι ένα πρώιμο προειδοποιητικό σημάδι για την άνοια, σύμφωνα με νέες έρευνες. Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο τρόπος με τον οποίο εκφραζόμαστε μπορεί να κρύβει ενδείξεις για την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο αναφέρουν ότι η επιβράδυνση του ρυθμού της ομιλίας και οι παύσεις που κάνουμε καθώς μιλάμε, μπορεί να αποτελούν σημαντικότερο δείκτη γνωστικής φθοράς από την απλή δυσκολία στην ανάκληση λέξεων.

Όπως τονίζει ο γνωστικός νευροεπιστήμονας Jed Meltzer, «τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι οι αλλαγές στην ταχύτητα της ομιλίας μπορεί να αντανακλούν αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο». Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η μέτρηση της ταχύτητας της ομιλίας θα πρέπει να ενσωματωθεί στις συνήθεις γνωστικές αξιολογήσεις, ώστε να βοηθηθούν οι ειδικοί στην έγκαιρη αναγνώριση των σημαδιών γνωστικής παρακμής και να προσφέρουν καλύτερη υποστήριξη στην υγεία του εγκεφάλου των ηλικιωμένων.

Το φαινόμενο της «λεθηολογίας», όπου ένα άτομο δυσκολεύεται να θυμηθεί μια λέξη ή έναν όρο, ενώ αισθάνεται ότι τον γνωρίζει καλά, είναι κοινό σε όλες τις ηλικίες. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, η εύρεση των κατάλληλων λέξεων γίνεται πιο δύσκολη, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 60 ετών.

Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν το γιατί, οι ερευνητές διεξήγαγαν μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Aging, Neuropsychology and Cognition". Στο πλαίσιο της μελέτης, ζητήθηκε από 125 υγιείς ενήλικες, ηλικίας 18 έως 90 ετών, να περιγράψουν λεπτομερώς μια συγκεκριμένη σκηνή.

Επιπλέον, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν εικόνες καθημερινών αντικειμένων, ενώ παράλληλα άκουγαν ήχους που είτε επιβεβαίωναν είτε δημιουργούσαν σύγχυση. Για παράδειγμα, όταν έβλεπαν την εικόνα μιας σκούπας, μπορεί να άκουγαν τη λέξη "groom", η οποία βοηθά στην ανάκληση της σωστής λέξης μέσω ομοιοκαταληξίας. Αντίθετα, ο ήχος "mop" θα μπορούσε στιγμιαία να παραπλανήσει τον εγκέφαλο.

Διαπιστώθηκε ότι όσο πιο γρήγορος ήταν ο φυσικός ρυθμός ομιλίας στο πρώτο μέρος του πειράματος, τόσο πιο γρήγορα οι συμμετέχοντες έβρισκαν τις σωστές απαντήσεις στο δεύτερο. Αυτά τα ευρήματα υποστηρίζουν τη θεωρία της "ταχύτητας επεξεργασίας", η οποία υποστηρίζει ότι η γενική επιβράδυνση της γνωστικής επεξεργασίας είναι η βασική αιτία της γνωστικής παρακμής, και όχι η επιβράδυνση συγκεκριμένων κέντρων μνήμης.

Όπως εξηγεί η ψυχολόγος Hsi T. Wei από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο και η ομάδα της, «είναι σαφές ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες είναι σημαντικά πιο αργοί από τους νεότερους στην εκτέλεση διαφόρων γνωστικών εργασιών, όπως η ονομασία εικόνων, η απάντηση σε ερωτήσεις ή η ανάγνωση λέξεων».

Στην αυθόρμητη ομιλία, οι ηλικιωμένοι συχνά δυσκολεύονται περισσότερο να διατηρήσουν τη ροή του λόγου, κάνουν περισσότερες παύσεις και δισταγμούς, και γενικά παρουσιάζουν χαμηλότερο ρυθμό ομιλίας.

Όπως ανέφερε η ερευνήτρια άνοιας Claire Lancaster σε ένα άρθρο της στο The Conversation, η μελέτη του Τορόντο «άνοιξε νέους και ενδιαφέροντες δρόμους, δείχνοντας ότι δεν είναι μόνο σημαντικό τι λέμε, αλλά και το πόσο γρήγορα το λέμε».

Ορισμένοι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης έχουν ήδη χρησιμοποιήσει μοτίβα ομιλίας για να προβλέψουν τη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ με ακρίβεια που αγγίζει το 78,5%. Επιπλέον, άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με περισσότερα σημάδια αμυλοειδών πλακών στον εγκέφαλο έχουν 20% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα σχετικά με την ομιλία.

Οι αμυλοειδείς πλάκες και τα πλέγματα της πρωτεΐνης tau είναι χαρακτηριστικά της νόσου Αλτσχάιμερ. Το 2024, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ ανακάλυψαν ότι οι μεγαλύτερες παύσεις και ο βραδύτερος ρυθμός ομιλίας συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα πλεγμάτων πρωτεϊνών tau.

Από νευροαπεικονιστικά δεδομένα που συλλέχθηκαν από 237 άτομα χωρίς διαγνωσμένη γνωστική βλάβη, προέκυψε ότι όσοι είχαν μεγαλύτερο φορτίο tau παρουσίαζαν πιο αργή ομιλία, περισσότερες παύσεις και μεγαλύτερη διάρκεια αυτών των παύσεων. Είναι σημαντικό ότι οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα tau δεν αντιμετώπιζαν μεγαλύτερη δυσκολία στην παροχή της σωστής απάντησης σε δοκιμασίες ανάκλησης μνήμης.

Είναι πιθανό ότι όσοι αντιμετωπίζουν πρώιμες δυσκολίες μνήμης να εξακολουθούν να είναι σε θέση να βρουν τη σωστή λέξη, αλλά να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να το κάνουν. Αυτό θα μπορούσε να εξηγεί τον πιο αργό ρυθμό ομιλίας και τις συχνότερες παύσεις. Εάν αυτό ισχύει, τα μοτίβα ομιλίας κατά τη διάρκεια των δοκιμασιών μνήμης μπορούν να αποκαλύψουν πληροφορίες για την κατάσταση του εγκεφάλου που δεν είναι εμφανείς στους παραδοσιακούς ελέγχους.

Οι συγγραφείς της μελέτης καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «αυτό δείχνει ότι οι αλλαγές στην ομιλία αντανακλούν την εξέλιξη της παθολογίας της νόσου Αλτσχάιμερ, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν εμφανή γνωστικά ελλείμματα».

Είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν μακροχρόνιες μελέτες για να παρακολουθηθούν οι συμμετέχοντες που παρουσιάζουν πιο αργή απόδοση στις δοκιμασίες ανάκλησης, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν θα αναπτύξουν άνοια ή άλλα γνωστικά προβλήματα στο μέλλον.

Επιπλέον, η παρουσία αυξημένων επιπέδων tau ή αμυλοειδών πλακών δεν συνεπάγεται απαραίτητα την εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ. Παρά τις υπάρχουσες αβεβαιότητες, οι επιστήμονες συνεχίζουν να προσεγγίζουν την κατανόηση των περίπλοκων στοιχείων της ομιλίας μας, με σκοπό να αποκαλύψουν τις πληροφορίες που αυτά παρέχουν για τον εγκέφαλο.