Επιστήμονες στη Βρετανία υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι άνθρωποι ίσως έμαθαν να δημιουργούν φωτιά πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα. Αυτό προκύπτει μετά την ανακάλυψη στοιχείων που υποδεικνύουν ότι φωτιές, σκόπιμα δημιουργημένες από ανθρώπους, άναβαν σε περιοχή της σημερινής ανατολικής Αγγλίας, πριν από περίπου 400.000 χρόνια.

Τα ευρήματα, που παρουσιάζονται στο περιοδικό Nature, μεταθέτουν την παλαιότερη γνωστή ημερομηνία για την ελεγχόμενη παραγωγή φωτιάς κατά περίπου 350.000 χρόνια. Μέχρι πρότινος, τα παλαιότερα επιβεβαιωμένα στοιχεία προέρχονταν από περιοχές των Νεάντερταλ στη σημερινή βόρεια Γαλλία και χρονολογούνταν περίπου 50.000 χρόνια πριν.

Η ανακάλυψη έγινε στο Μπάρναμ, μια παλαιολιθική τοποθεσία στο Σάφολκ, η οποία ανασκάπτεται εδώ και δεκαετίες. Μια ομάδα με επικεφαλής το Βρετανικό Μουσείο εντόπισε ένα κομμάτι ψημένου πηλού, χειροποίητα τσεκούρια από πυριτόλιθο που είχαν σπάσει λόγω της έντονης θερμότητας, καθώς και δύο θραύσματα σιδηροπυρίτη, ενός ορυκτού που παράγει σπινθήρες όταν χτυπηθεί με πυριτόλιθο.

Οι ερευνητές αφιέρωσαν τέσσερα χρόνια αναλύοντας τα ευρήματα, προκειμένου να αποκλείσουν την πιθανότητα φυσικών πυρκαγιών. Γεωχημικές δοκιμές έδειξαν ότι οι θερμοκρασίες είχαν ξεπεράσει τους 700 βαθμούς Κελσίου, με σαφείς ενδείξεις επαναλαμβανόμενης καύσης στην ίδια τοποθεσία.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτό το μοτίβο συνάδει με μια κατασκευασμένη εστία και όχι με χτύπημα κεραυνού.

Ο Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο Βρετανικό Μουσείο, τόνισε ότι ο συνδυασμός των υψηλών θερμοκρασιών, του ελεγχόμενου τρόπου καύσης και των θραυσμάτων πυρίτη φανερώνει "πώς έκαναν τη φωτιά και το γεγονός ότι την έκαναν".

Ο σιδηροπυρίτης απουσιάζει από το φυσικό περιβάλλον του Μπάρναμ. Η ύπαρξή του εκεί υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι που κατοικούσαν στην περιοχή τον συνέλεγαν σκόπιμα, καθώς γνώριζαν τις ιδιότητές του και μπορούσαν να τον χρησιμοποιήσουν για να ανάψουν φωτιά.

Η σκόπιμη ανάφλεξη φωτιάς σπάνια διατηρείται στα αρχαιολογικά ευρήματα. Η τέφρα διασκορπίζεται εύκολα, ο άνθρακας αποσυντίθεται και τα ιζήματα που έχουν υποστεί θερμική αλλοίωση μπορούν να διαβρωθούν.

Στο Μπάρναμ, όμως, τα καμένα αποθέματα σφραγίστηκαν μέσα σε αρχαία ιζήματα λιμνών, επιτρέποντας στους επιστήμονες να ανακατασκευάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι πρώτοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον χώρο.

Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι οι επιπτώσεις για την ανθρώπινη εξέλιξη είναι σημαντικές.

Η φωτιά επέτρεψε στους πρώτους πληθυσμούς να επιβιώσουν σε ψυχρότερα περιβάλλοντα, να αποτρέψουν τα αρπακτικά ζώα και να μαγειρέψουν την τροφή τους. Το μαγείρεμα διασπά τις τοξίνες στις ρίζες και τους κονδύλους, ενώ εξοντώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς στο κρέας, βελτιώνοντας την πέψη και απελευθερώνοντας περισσότερη ενέργεια για την υποστήριξη μεγαλύτερων εγκεφάλων.

Ο Κρις Στρίνγκερ, ειδικός στην ανθρώπινη εξέλιξη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ανέφερε ότι τα απολιθώματα από τη Βρετανία και την Ισπανία υποδηλώνουν πως οι κάτοικοι του Μπάρναμ ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, των οποίων τα κρανιακά χαρακτηριστικά και το DNA μαρτυρούν αυξανόμενη γνωστική και τεχνολογική εξειδίκευση.

Επιπλέον, η φωτιά εγκαινίασε νέες μορφές κοινωνικής ζωής. Οι βραδινές συγκεντρώσεις γύρω από την εστία πρόσφεραν χρόνο για σχεδιασμό, αφήγηση, ενίσχυση των σχέσεων της ομάδας, συμπεριφορές που συχνά συνδέονται με την ανάπτυξη της γλώσσας και πιο οργανωμένων κοινωνιών.

Οι αρχαιολόγοι σημειώνουν ότι η τοποθεσία του Μπάρναμ συνάδει με ένα ευρύτερο μοτίβο σε ολόκληρη τη Βρετανία και την ηπειρωτική Ευρώπη πριν από 500.000 έως 400.000 χρόνια, όταν το μέγεθος του εγκεφάλου των πρώιμων ανθρώπων άρχισε να πλησιάζει τα σύγχρονα επίπεδα και όταν τα στοιχεία για την όλο και πιο περίπλοκη συμπεριφορά γίνονται πιο εμφανή.

Ο Νικ Άστον, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών στο Βρετανικό Μουσείο, χαρακτήρισε την ανακάλυψη ως "την πιο συναρπαστική της μακράς 40ετούς καριέρας μου".

Για τους αρχαιολόγους, η ανακάλυψη συμβάλλει στην απάντηση ενός μακροχρόνιου ερωτήματος: Πότε οι άνθρωποι σταμάτησαν να βασίζονται στις αστραπές και τις φυσικές πυρκαγιές και έμαθαν να δημιουργούν φλόγα όπου και όποτε τη χρειάζονταν;