Το να αποκοιμηθούμε φαντάζει σαν μια ήσυχη ρουτίνα: το σώμα βαραίνει, το μυαλό ηρεμεί. Όμως, μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η μετάβαση στον ύπνο είναι πιο απότομη από ό,τι νομίζουμε.

Ερευνητές, βασιζόμενοι σε ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα άνω των χιλίων ανθρώπων, ανακάλυψαν ότι ο ύπνος δεν έρχεται σταδιακά, αλλά σαν «γκρεμός» που τον περνάμε ξαφνικά. Υπάρχει, σύμφωνα με τη μελέτη, ένα «σημείο χωρίς επιστροφή», λίγα δευτερόλεπτα πριν από τον ύπνο.

Ο επικεφαλής της έρευνας, Νιρ Γκρόσμαν από το Imperial College London, τονίζει: «Το να αποκοιμηθούμε είναι μια διχοτόμηση, όχι μια σταδιακή διαδικασία. Έχει ένα σαφές σημείο χωρίς επιστροφή». Ο εγκέφαλος, δηλαδή, σταματά να προσποιείται ότι είναι ξύπνιος σχεδόν ακαριαία.

Για να εντοπίσουν αυτό το όριο, οι ερευνητές μέτρησαν την «απόσταση ύπνου». Διαπίστωσαν μια απότομη πτώση της νευρωνικής δραστηριότητας περίπου 4 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα πριν από την έναρξη του ύπνου, ανεξάρτητα από την ηλικία ή το φύλο των συμμετεχόντων.

Το μοτίβο επιβεβαιώθηκε σε εργαστηριακές συνθήκες και μπορούσε να προβλεφθεί σε πραγματικό χρόνο. Λειτουργούσε σαν ένας εσωτερικός συναγερμός που προειδοποιεί για την επικείμενη «απενεργοποίηση» του εγκεφάλου.

Μέχρι τώρα, η κατανόηση του ύπνου βασιζόταν σε ένα σύστημα που πρότειναν τρεις Ιάπωνες ερευνητές πριν από 30 χρόνια. Το σύστημα αυτό περιέγραφε εννέα διαδοχικά μοτίβα EEG πριν τον ύπνο, σαν μια αργή και σταδιακή «κάθοδο». Όμως, αυτό το μοντέλο δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική εμπειρία του αποκοιμησιού.

Η νέα έρευνα δείχνει ότι το σώμα μπορεί να δείχνει πως χαλαρώνει σταδιακά, αλλά ο εγκέφαλος παίρνει την απόφαση απότομα. Είναι σαν ένα άλμα και όχι σαν μια αργή πορεία.

Επιπλέον, δεν «σβήνουν» όλες οι περιοχές του εγκεφάλου ταυτόχρονα. Ο ινιακός λοβός (οπτική επεξεργασία) χαμηλώνει τη δραστηριότητά του νωρίτερα, ενώ ο μετωπιαίος λοβός (κρίση, λήψη αποφάσεων) αργεί περισσότερο. Αυτό εξηγεί τις εικόνες και τις σκέψεις που συχνά εμφανίζονται λίγο πριν μας πάρει ο ύπνος.

Η πρόβλεψη της στιγμής του ύπνου θα μπορούσε να βελτιώσει τα συστήματα ειδοποίησης για υπνηλία σε οδηγούς. Επίσης, η κατανόηση του «σημείου καμπής» μπορεί να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για την αϋπνία, τη ναρκοληψία και άλλες διαταραχές.

Η έρευνα υποδεικνύει ότι η κυρίαρχη αφήγηση του «αργά αποκοιμιέσαι» ίσως δεν αντανακλά την πραγματική νευρωνική δράση. Είναι πιθανό να αλλάξει ο τρόπος που περιγράφουμε αυτό το καθημερινό, αλλά ανεξερεύνητο φαινόμενο.