Ενώ οι δημόσιες συζητήσεις μονοπωλούνται από την κλιματική αλλαγή, τρεις λιγότερο ορατές, πλην όμως εξίσου επικίνδυνες απειλές, αναδύονται στον ορίζοντα, σύμφωνα με το SciencePost.

Οι κρίσεις αυτές δεν περιορίζονται στους πάγους που λιώνουν ή στους ωκεανούς που υπερχειλίζουν, αλλά επεκτείνονται στην υγεία μας, στις νοητικές μας ικανότητες και στις υποδομές που στηρίζουν τον σύγχρονο πολιτισμό. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας ότι ο χρόνος αντίδρασης είναι πλέον περιορισμένος.

Η πρώτη απειλή αφορά τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια. Σύμφωνα με ανάλυση του GRAM Project, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 στο έγκριτο The Lancet, περισσότεροι από 39 εκατομμύρια άνθρωποι ενδέχεται να χάσουν τη ζωή τους από λοιμώξεις που δεν ανταποκρίνονται στα αντιβιοτικά έως το 2050.

Οι θάνατοι προβλέπεται να αυξηθούν κατά περίπου 70% σε σύγκριση με το 2022, με τους ηλικιωμένους άνω των 70 ετών να είναι οι πιο ευάλωτοι. Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών μετά την πανδημία έχει επιταχύνει την εξέλιξη ανθεκτικών βακτηρίων, μετατρέποντας κοινές λοιμώξεις, όπως οι ωτίτιδες, οι πνευμονίες και οι επιφανειακές πληγές, σε σχεδόν ανίατες. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ιατρικό, αλλά απειλεί άμεσα τη σύγχρονη χειρουργική, τη χημειοθεραπεία και ακόμη και τους τοκετούς, που εξαρτώνται από την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών.

Ο δεύτερος κίνδυνος συνδέεται με την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και την επακόλουθη «γνωστική ατροφία». Σύγχρονες μελέτες αποκαλύπτουν ότι η αυξανόμενη χρήση εργαλείων AI συνδέεται άρρηκτα με τη μείωση των ικανοτήτων κριτικής σκέψης, μνήμης και σχεδιασμού, ιδίως σε νέους ηλικίας 17 έως 25 ετών. Το φαινόμενο του cognitive offloading, δηλαδή η ανάθεση νοητικών εργασιών σε μηχανές, υπονομεύει την ικανότητά μας να τις εκτελούμε αυτόνομα. Επιπλέον, η ευρεία χρήση εργαλείων δημιουργίας περιεχομένου, όπως συνθετικά κείμενα, εικόνες και φωνές, καθιστά τις κοινωνίες ευάλωτες σε παραπληροφόρηση και δυσχεραίνει την ικανότητα διάκρισης του πραγματικού από το ψεύτικο.

Ο τρίτος, και ίσως πιο αφανής κίνδυνος, αφορά τη συστημική ευπάθεια των δορυφορικών υποδομών. Η συνεχής αύξηση των δορυφορικών ομάδων χαμηλής τροχιάς, όπως οι Starlink, αυξάνει εκθετικά τον κίνδυνο συγκρούσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν καταστροφικές αλυσιδωτές επιπτώσεις. Η απώλεια βασικών δορυφόρων θα επηρεάσει άμεσα κρίσιμες υποδομές, όπως το GPS, τις επικοινωνίες, τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, τη σύγχρονη γεωργία και τον συντονισμό εκτάκτων αναγκών, δημιουργώντας μια «τοπική κλιματική κρίση» με παγκόσμιες συνέπειες.

Το κοινό στοιχείο αυτών των τριών απειλών είναι ανησυχητικό: γνωρίζουμε με ακρίβεια τι συμβαίνει, αλλά η δράση καθυστερεί απελπιστικά. Στον τομέα των αντιβιοτικών απαιτούνται επενδύσεις σε νέες θεραπείες και πρόληψη λοιμώξεων, στην AI χρειάζονται εκπαιδευτικά και γνωστικά αντίβαρα, ενώ στο διάστημα απαιτούνται αυστηροί διεθνείς κανονισμοί για τους δορυφόρους. Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Jared Diamond, οι πολιτισμοί δεν καταρρέουν από έλλειψη νοημοσύνης, αλλά από αδράνεια. Η επιστήμη μάς προειδοποιεί. Το ερώτημα είναι αν θα ακούσουμε εγκαίρως.