Δεκαπέντε εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι ετησίως θα μπορούσαν να αποφευχθούν, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, αν σε παγκόσμιο επίπεδο υιοθετηθεί η λεγόμενη πλανητική διατροφή (Planetary Health Diet – PHD). Μιλάμε για μια διατροφική προσέγγιση που δίνει έμφαση στη μειωμένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων και ζωικών προϊόντων με μεγάλο περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ωφελώντας έτσι τόσο την υγεία μας όσο και το περιβάλλον.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό «The Lancet», υπογραμμίζει ότι η παραγωγή τροφίμων ευθύνεται για σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η παραγωγή ζωικών τροφών, ειδικότερα, συνδέεται άμεσα με ακόμη υψηλότερες εκπομπές, συμβάλλοντας στην αύξηση της ρύπανσης, τις αλλαγές στη χρήση γης και νερού, την αποψίλωση των δασών και την απώλεια ειδών.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Guardian, η PHD προσφέρει έναν οδικό χάρτη για τη βελτίωση της παγκόσμιας υγείας και της βιωσιμότητας του πλανήτη, προσφέροντας παράλληλα επαρκή τροφή για έναν πληθυσμό που αναμένεται να φτάσει τα 9,6 δισεκατομμύρια έως το 2050.

Η συγκεκριμένη διατροφή δίνει έμφαση στα τρόφιμα με ελάχιστη επεξεργασία και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, με μέτρια κατανάλωση ζωικών προϊόντων, και συνδέεται με 27% χαμηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος και οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Η PHD περιλαμβάνει λιγότερο κρέας, ψάρι και γαλακτοκομικά προϊόντα, και περισσότερα φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, ξηρούς καρπούς και ακόρεστα φυτικά έλαια. Επιπλέον, προσαρμόζεται στις τοπικές και πολιτιστικές διατροφικές συνήθειες. Επομένως, μπορεί να περιλαμβάνει ορισμένα ζωικά προϊόντα ή να είναι αυστηρά χορτοφαγική ή vegan.

Ωστόσο, κοινός παρονομαστής σε όλες τις εκδοχές της είναι η αυξημένη κατανάλωση λαχανικών, φρούτων, ξηρών καρπών, οσπρίων και δημητριακών ολικής αλέσεως, σε συνδυασμό με τη μείωση της υπερβολικής ποσότητας κρέατος, γάλακτος και τυριού, ζωικών λιπών και ζάχαρης.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ και τον Καναδά καταναλώνουν επτά φορές περισσότερο κόκκινο κρέας από ό,τι συνιστά η πλανητική διατροφή, ενώ στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική η υπερκατανάλωση φτάνει το πενταπλάσιο. Στην Κίνα, η υπερκατανάλωση είναι τετραπλάσια. Αντίθετα, σε περιοχές όπως η υποσαχάρια Αφρική, ακόμα και μια μικρή αύξηση στην κατανάλωση κοτόπουλου, αυγών και γαλακτοκομικών θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την υγεία του πληθυσμού, σύμφωνα με την έκθεση.

Σύμφωνα με την EAT-Lancet, η πλανητική διατροφή περιλαμβάνει:

Στη μελέτη συνεργάστηκαν κορυφαίοι εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο στους τομείς της διατροφής, της περιβαλλοντικής επιστήμης, της οικονομίας, της γεωργίας, της δικαιοσύνης και της πολιτικής υγείας. Στόχος τους ήταν να παρέχουν την πιο έγκυρη επιστημονική αξιολόγηση των συστημάτων τροφίμων, τα οποία περιλαμβάνουν όλες τις διαδικασίες και τους φορείς που εμπλέκονται στη διατροφή των πληθυσμών, από την παραγωγή και την επεξεργασία έως τη διανομή και την κατανάλωση, καθώς και τα σχετικά πλαίσια διακυβέρνησης και πολιτικής.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που αποτελούν έναν από τους κύριους παράγοντες της κλιματικής αλλαγής, προέρχονται από μια πληθώρα δραστηριοτήτων, όπως η παραγωγή κρέατος και ρυζιού ή η αλλαγή χρήσης γης. Η έκθεση αποκαλύπτει επίσης την έντονη ανισότητα στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σημερινών διατροφικών προτύπων στις διάφορες κοινωνικοοικονομικές ομάδες.

Ειδικότερα, η διατροφή του πλουσιότερου 30% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για περίπου το 70% των συνολικών περιβαλλοντικών πιέσεων που προκαλούνται από τα συστήματα τροφίμων. Αντίθετα, περίπου 3,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή υγιεινή διατροφή, δίκαιους μισθούς και ασφαλή περιβάλλοντα. Επιπλέον, εκατομμύρια παιδιά εξακολουθούν να απασχολούνται σε γεωργικές εργασίες και το 32% των εργαζομένων στον τομέα των τροφίμων δεν αμείβεται με αξιοπρεπείς μισθούς. Οι γυναίκες, ιδίως, αντιμετωπίζουν συστηματικές μισθολογικές ανισότητες και υποεκπροσώπηση.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτή η κρίση ανισότητας και περιβαλλοντικής βλάβης θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και την ανθεκτικότητα της Γης. Οι συγγραφείς της μελέτης ζητούν στοχευμένες πολιτικές για τη βελτίωση της προσβασιμότητας σε θρεπτικά τρόφιμα, τη διασφάλιση δίκαιων μισθών και συνθηκών εργασίας, καθώς και την ενδυνάμωση των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, ώστε να συμμετέχουν ουσιαστικά στη διακυβέρνηση.