Η κλιματική κρίση έχει ήδη επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στον σχεδιασμό του παγκόσμιου τουριστικού τομέα. Αυτό που κάποτε θεωρούνταν δυνητική απειλή, έχει πλέον μετατραπεί σε μια σκληρή πραγματικότητα, αναγκάζοντας τον επανασχεδιασμό υποδομών, την αναθεώρηση της εποχικότητας και τον αναπροσανατολισμό των επενδυτικών αποφάσεων.

Ειδικοί του χώρου προειδοποιούν ότι η τουριστική βιομηχανία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Απαιτείται άμεση συνεργασία, ριζική προσαρμογή και επανασχεδιασμός των τουριστικών μοντέλων, ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας.

Η Laurie Myers, Global Strategist του Global Travel and Tourism Resilience Council, τονίζει ότι ο κλάδος είναι «απολύτως ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά ανθεκτικός», υπενθυμίζοντας ότι «ο τουρισμός έχει αντιμετωπίσει αλλά και ξεπεράσει αμέτρητες κρίσεις».

Όπως επισημαίνει σε δηλώσεις της στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, οι ραγδαίες αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες θα οδηγήσουν σύντομα σε μια «επανεκκίνηση του χάρτη του τουρισμού». Εξηγεί ότι «οι παραθαλάσσιες και χαμηλού υψομέτρου περιοχές θα συνεχίσουν να υποφέρουν από διάβρωση, ζημιές από καταιγίδες και απώλεια υποδομών». Παρότι δεν θα εγκαταλειφθούν εντελώς, «ορισμένα περιουσιακά στοιχεία θα καταστούν δύσκολα διαχειρίσιμα ή υπερβολικά ακριβά για προστασία».

H κ. Myers υπογραμμίζει με έμφαση ότι η αυξανόμενη ζέστη αλλάζει ήδη τις προτιμήσεις των ταξιδιωτών. «Καθώς οι μέσες θερμοκρασίες αυξάνονται, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ήδη παρατηρείται μετατόπιση ενδιαφέροντος προς ορεινές, υψηλότερες και πιο δροσερές περιοχές και προς τις λεγόμενες “εκτός αιχμής” περιόδους. Το “σημείο άνεσης” κινείται βόρεια και σε μεγαλύτερο υψόμετρο», σημειώνει χαρακτηριστικά. Παράλληλα, προβλέπει ότι οι επενδύσεις θα απομακρυνθούν σταδιακά από τις εκτεθειμένες παραθαλάσσιες ζώνες και θα κατευθυνθούν αποφασιστικά προς την ενδοχώρα, σε κοιλάδες και ημιορεινές περιοχές.

Το τουριστικό προϊόν οφείλει να διαφοροποιηθεί, μειώνοντας την εξάρτηση από το τρίπτυχο «ήλιος, θάλασσα, άμμος» και ενισχύοντας τις δραστηριότητες που μπορούν να προσφερθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Όσοι δεν προσαρμοστούν έγκαιρα, θα βρεθούν αντιμέτωποι με «υψηλότερα ασφάλιστρα, συχνότερες επισκευές, διακοπές λειτουργίας και κίνδυνο φήμης», κάτι που θα περιορίσει σημαντικά τα κέρδη τους.

Η αργή αντίδραση της τουριστικής βιομηχανίας οφείλεται, σύμφωνα με την ίδια, στη δομή της, καθώς παρατηρείται έλλειψη συντονισμού και μακροπρόθεσμων στρατηγικών. Επιπλέον, άλλες κρίσεις, όπως η πανδημία, ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός και η γεωπολιτική αστάθεια, αποσπούν την προσοχή.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι προκλήσεις είναι πολλαπλές: Η αυξανόμενη θερμότητα, οι καταστροφικές πυρκαγιές και η διάβρωση των ακτών απειλούν άμεσα βασικά τουριστικά προϊόντα και υποδομές. Η απαραίτητη προσαρμογή απαιτεί ανάπτυξη της ενδοχώρας και των βόρειων περιοχών, στοχευμένες επενδύσεις σε υποδομές ανθεκτικές στο κλίμα, γενναίο εκσυγχρονισμό λιμένων και συστημάτων διαχείρισης νερού και ενέργειας, καθώς και αναδιάταξη του τουριστικού brand της Ελλάδας με στόχο την ανάδειξη ορεινών και πιο δροσερών περιοχών, όπως υπογραμμίζει η ίδια.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού υλοποιεί «συγκεκριμένες, καινοτόμες και τεχνικές λύσεις» που βοηθούν τα κράτη να προωθήσουν τον βιώσιμο τουρισμό, όπως επισημαίνει ο Patrick Fritz, Τεχνικός Συντονιστής του Τμήματος Διεθνούς Ανάπτυξης και Συνεργασίας του ΠΟΤ, ο οποίος περιγράφει διεξοδικά τον ρόλο του Οργανισμού στη στήριξη των κρατών για την ανάπτυξη βιώσιμων πολιτικών.

Υπενθυμίζει ότι ο ΠΟΤ υπήρξε ένας από τους βασικούς φορείς της Διακήρυξης της Γλασκώβης για τη Δράση κατά της Κλιματικής Αλλαγής στον Τουρισμό, ενώ παράλληλα προωθεί με θέρμη την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για τα Πλαστικά στον Τουρισμό. Παράγει επίσης πολύτιμα εργαλεία και εξειδικευμένη γνώση, όπως ο Παγκόσμιος Οδικός Χάρτης για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων και τις Οδηγίες Κυκλικής Οικονομίας, ενώ διατηρεί το Διεθνές Δίκτυο Παρατηρητηρίων Βιώσιμου Τουρισμού, που παρακολουθεί συστηματικά τον αντίκτυπο του τουρισμού σε επίπεδο προορισμού.

Ο κ. Fritz επισημαίνει ότι ο τουριστικός τομέας πρέπει να αλλάξει ριζικά νοοτροπία. «Ζούμε σε έναν κόσμο με περιορισμένους πόρους και πρέπει να δούμε τα ταξίδια όχι μόνο ως δικαίωμα αλλά και ως προνόμιο», αναφέρει εμφατικά, τονίζοντας ότι η ευημερία των κοινωνιών, η διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και τα σταθερά εισοδήματα πρέπει να συνυπολογίζονται αυστηρά στις πολιτικές χρηματοδότησης και στις αποφάσεις για νέα τεχνικά έργα. Προσθέτει ότι οι λύσεις δεν θα είναι άμεσες και απαιτούν συντονισμένη δράση σε κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο, καθώς και συνεχή παρακολούθηση, ουσιαστική εκπαίδευση και αποφασιστική ενδυνάμωση των φορέων.

Την επιτακτική ανάγκη αυτής της συστηματικής προσαρμογής υπογραμμίζει και ο Νικόλαος Γκολφινόπουλος, Διευθυντής Τουρισμού της ICF, συμβαλλόμενο Μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού και Executive Leader του Global Travel and Tourism Resilience Council, ο οποίος τονίζει ότι «η επιστήμη της κλιματικής αλλαγής γνωρίζει με ικανοποιητική ακρίβεια πώς θα εξελιχθεί το κλίμα παγκοσμίως μέχρι το 2050».

Όπως χαρακτηριστικά λέει, δεν πρόκειται για υποθετικά σενάρια αλλά για τεκμηριωμένη γνώση που πρέπει να αξιοποιηθεί άμεσα στον σχεδιασμό της τουριστικής πολιτικής. Οι επαγγελματίες του τουρισμού, σημειώνει, έχουν την υποχρέωση να βοηθήσουν τους προορισμούς να αναγνωρίσουν «σε τοπικό επίπεδο ποιοι θα είναι οι κλιματικοί κίνδυνοι» και ποιες οι πιθανές συνέπειες, να αξιολογήσουν συγκεκριμένες ανάγκες προσαρμογής και να δημιουργήσουν έξυπνες στρατηγικές και να προβούν τάχιστα σε στοχευμένες δράσεις κομμένες και ραμμένες στα μέτρα κάθε περιοχής.

Ο κ. Γκολφινόπουλος εξηγεί ότι κάθε τουριστικός προορισμός θα επηρεαστεί με διαφορετικό τρόπο. Οι παρατεταμένοι καύσωνες θα αλλάξουν δραματικά την εμπειρία του καλοκαιρινού τουρισμού, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα επηρεάσουν αρνητικά προορισμούς που λειτουργούν όλο τον χρόνο, η παράκτια διάβρωση απειλεί το θαλάσσιο τουριστικό προϊόν, ενώ η άνοδος της θερμοκρασίας αναγκάζει το χειμερινό τουριστικό μοντέλο να αλλάξει, καθώς φέρνει λιγότερα χιόνια και ήπιους χειμώνες.

Η βιοποικιλότητα, τόσο η χερσαία όσο και η θαλάσσια, υφίσταται ήδη σοβαρές πιέσεις από τα εισβάλλοντα είδη, με σημαντικές επιπτώσεις και στη γαστρονομία, που αποτελεί βασικό συστατικό της τουριστικής εμπειρίας. Όπως αναφέρει, είναι σήμερα επιτακτική ανάγκη η μελέτη των αλλαγών στο τουριστικό προϊόν, την εποχικότητα, τις αγορές που θα προσελκύσουμε, ακόμα και το ποιοι προορισμοί μπορεί να μην είναι βιώσιμα λειτουργικοί κατά την διάρκεια συγκεκριμένων μηνών. Επίσης, σημειώνει, πως πρέπει άμεσα να εξετάσουμε τις υποδομές που απαιτεί ο νέος τουρισμός και φυσικά να αποφασίσουμε και να σχεδιάσουμε τι είδους επενδύσεις απαιτούνται και σε ποιες γεωγραφικές περιοχές.

Η σύγχυση μεταξύ της ανάγκης μείωσης των ρύπων και της ανάγκης προσαρμογής στις νέες κλιματικές συνθήκες αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια, όπως τονίζει. Η παραγωγή βιώσιμων καυσίμων, για παράδειγμα, αφορά κυρίως τη μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα, όχι όμως την προσαρμογή στις νέες κλιματικές πραγματικότητες. «Για πάρα πολλούς προορισμούς δεν υπάρχει ενδελεχής στρατηγική τουριστικής προσαρμογής, αλλά δεν είναι αργά αν δράσουμε άμεσα», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Γκολφινόπουλος.

Επιμένει ότι η νέα στρατηγική πρέπει να συνοδεύεται απαραίτητα από κατηγοριοποιημένες δράσεις, στοχευμένες επενδύσεις και αξιόπιστους μηχανισμούς μέτρησης και αξιολόγησης, ώστε να μην «μείνει στο ράφι». Σημαντικό εμπόδιο αποτελεί και ο συντονισμός των οικονομικών τομέων. Ο τουρισμός λειτουργεί διατομεακά και ειδικά για χώρες όπως η Ελλάδα, «ο τουρισμός μπορεί και πρέπει να έχει τον ρόλο του καταλύτη και να ηγηθεί της αλλαγής και της προσαρμογής».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ