Καθώς η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP 30) στη Βραζιλία πλησιάζει, οι εκθέσεις διεθνών οργανισμών αποκαλύπτουν μια δυσοίωνη εικόνα: η απόσταση μεταξύ του φιλόδοξου στόχου για μηδενικές εκπομπές ρύπων έως το 2050 και των αναγκαίων μέτρων για την επίτευξή του μεγαλώνει ανησυχητικά.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ (Climate Action Monitor 2025), οι δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης επιβραδύνονται σε 38 χώρες-μέλη του Οργανισμού και σε 14 χώρες-εταίρους του, που αντιπροσωπεύουν το 78% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι συνολικές εκπομπές ρύπων των χωρών αυτών είναι 8% υψηλότερες από τα επίπεδα που θα απαιτούνταν για να επιτευχθούν οι ενδιάμεσοι στόχοι που έχουν θέσει οι ίδιες για το 2030.

Η καθυστέρηση αυτή είναι ασυνεπής με τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το 2050. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εκπομπές ρύπων αυξήθηκαν κατά 1,7% το 2023, φτάνοντας σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ συνολικά έχουν αυξηθεί 3% από το 2015. Ο ΟΟΣΑ τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης της αξιοπιστίας μέσω νέων δεσμεύσεων για το 2035, που θα αποτελέσει τον νέο ενδιάμεσο στόχο.

Η επιβράδυνση στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης συνδέεται άμεσα με την επιβράδυνση στην πράσινη μετάβαση, όπως διαπιστώνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) στην ετήσια έκθεσή του για το 2025. Παρά την πρόβλεψη για ταχύτερη αύξηση της παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές (ΑΠΕ), ο ΙΕΑ αναθεώρησε ανοδικά την πρόβλεψή του για τη ζήτηση φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ειδικά για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), προβλέπεται αύξηση της παραγωγής κατά 50% από το 2030, λόγω των μεγάλων επενδύσεων που έχουν προγραμματιστεί.

Η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αυξάνει τους κινδύνους για ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι προβολές του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, με διαφορά έως 6 βαθμών Κελσίου μεταξύ των σεναρίων πολύ χαμηλών και πολύ υψηλών θερμοκρασιών, υπογραμμίζοντας το υψηλό κόστος της αδράνειας.

Τόσο ο ΟΟΣΑ όσο και ο ΙΕΑ συμφωνούν ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα παραμείνει σταθερά υψηλότερη από τον στόχο που είχε τεθεί στη σύνοδο του Παρισιού το 2025, δηλαδή να μην υπερβεί η αύξηση της θερμοκρασίας τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Αυτό θεωρείται πλέον ανέφικτο, τουλάχιστον έως ότου επιτευχθεί το net zero.

Ενώ οι δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι χώρες μετά την επικύρωση της Συνθήκης του Παρισιού συνέβαλαν στον περιορισμό της προβλεπόμενης υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 2,4-2,6 βαθμούς Κελσίου στα τέλη του 21ου αιώνα (από 3,7-4,8 βαθμούς προηγουμένως), οι σημερινές δεσμεύσεις δεν είναι αρκετά φιλόδοξες ούτε υλοποιούνται πλήρως.

Ο κίνδυνος για καύσωνες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα αφορά ιδιαίτερα την Ελλάδα, η οποία, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, έχει τη μεγαλύτερη έκθεση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, με 79 ημέρες τον χρόνο να υφίσταται επίπονους καύσωνες, έναντι 67 ημερών στην Ιταλία και 65 στην Ισπανία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ινδία καταγράφει τις περισσότερες ημέρες επίπονου καύσωνα (267), αλλά αντιμετωπίζει μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες για την πράσινη μετάβαση, λόγω του χαμηλού κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Ο ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί τονίζουν ότι το χάσμα στην κλιματική ανθεκτικότητα μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναδυόμενων οικονομιών θα αυξηθεί, διογκώνοντας τις παγκόσμιες ανισότητες, εάν δεν υπάρξει οικονομική στήριξη των κλιματικών πολιτικών των αναπτυσσόμενων χωρών.

Η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει τις διαφορετικές ταχύτητες υλοποίησης πολιτικών κατά της κλιματικής αλλαγής μεταξύ των χωρών. Οι χώρες της ΕΕ βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, έχοντας μειώσει τις εκπομπές ρύπων και δεσμευτεί νομοθετικά για τον στόχο του net zero. Το 2023, η ΕΕ μείωσε τους ρύπους κατά 9% σε σχέση με το 2022.

Οι 38 χώρες του ΟΟΣΑ κατέγραψαν μείωση 3,6% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το 2023 σε σχέση με το 2022 και κατά 10% από το 2015. Αντίθετα, η μόλυνση συνέχισε να αυξάνεται σε χώρες-εταίρους του ΟΟΣΑ – κατά 4,1% σε σχέση με το 2022 και κατά 12% σε σχέση με το 2015. Στην Κίνα και την Ινδία, οι εκπομπές αυξήθηκαν κατά 5% και 7,5% αντίστοιχα το 2023. Οι δύο αυτές χώρες έχουν θέσει διαφορετικούς χρονικούς στόχους για το net zero: η Κίνα το 2060 και η Ινδία το 2070. Έως τον περασμένο Σεπτέμβριο, 114 χώρες μαζί με τις 27 της ΕΕ είχαν υιοθετήσει στόχους για μηδενικές εκπομπές ρύπων.