Μια ιστορική έκθεση, αποτέλεσμα της δουλειάς 160 επιστημόνων από όλο τον κόσμο, αποκαλύπτει ότι η Γη βρίσκεται ένα βήμα πριν από μια σειρά καταστροφικών και δυνητικά μη αναστρέψιμων σημείων καμπής. Το πρώτο θύμα αυτής της κλιματικής αλλαγής είναι ο εκτεταμένος θάνατος των κοραλλιογενών υφάλων, ένα φαινόμενο που εξελίσσεται με ανησυχητική ταχύτητα.

Η αδιάκοπη καύση ορυκτών καυσίμων από τον άνθρωπο οδηγεί σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, προκαλώντας ήδη εντονότερα κύματα καύσωνα, πλημμύρες, ξηρασίες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές. Ωστόσο, οι επιπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Η κλιματική αλλαγή ωθεί τα ζωτικά οικοσυστήματα του πλανήτη – από τα τροπικά δάση του Αμαζονίου μέχρι τους πολικούς παγετώνες – σε μια επικίνδυνη κατάσταση ανισορροπίας, απειλώντας να προκαλέσει ένα ντόμινο καταστροφικών συνεπειών σε κάθε γωνιά της Γης.

«Πλησιάζουμε γρήγορα πολλαπλά σημεία καμπής του συστήματος της Γης που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τον κόσμο μας, με καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους και τη φύση», δήλωσε ο Tim Lenton, καθηγητής στο Ινστιτούτο Παγκόσμιων Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης που δημοσιεύθηκε την περασμένη Κυριακή 12 Οκτωβρίου.

Σύμφωνα με την έκθεση, τα κοράλλια των θερμών νερών είναι τα πρώτα που πλήττονται ανεπανόρθωτα. Ήδη από το 2023, βιώνουμε τη χειρότερη μαζική λεύκανση υφάλων που έχει καταγραφεί ποτέ, με τους ωκεανούς να σημειώνουν ιστορικά υψηλές θερμοκρασίες και περισσότερο από το 80% των υφάλων να έχει επηρεαστεί. Η άλλοτε ζωντανή, πολύχρωμη υποβρύχια ζωή δίνει τη θέση της σε ένα θλιβερό λευκό τοπίο, κυριαρχούμενο από φύκια.

«Έχουμε πλέον πιέσει (τους κοραλλιογενείς υφάλους) πέρα ​​από αυτό που μπορούν να αντέξουν», τόνισε ο Mike Barrett, επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος στο Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής του Ηνωμένου Βασιλείου και συν-συγγραφέας της έκθεσης. Οι συγγραφείς της έκθεσης προειδοποιούν με τον πιο σαφή τρόπο ότι, εκτός αν αντιστραφεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι εκτεταμένοι ύφαλοι όπως τους γνωρίζουμε θα χαθούν για πάντα.

Οι επιπτώσεις αυτής της απώλειας θα είναι εκτεταμένες και δραματικές. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αποτελούν βασικό βιότοπο για αμέτρητα θαλάσσια είδη, είναι ζωτικής σημασίας για την επισιτιστική ασφάλεια δισεκατομμυρίων ανθρώπων, συνεισφέρουν τρισεκατομμύρια στην παγκόσμια οικονομία και προστατεύουν τις παράκτιες περιοχές από τις καταστροφικές καταιγίδες.

Και τα χειρότερα είναι μπροστά μας αν οι θερμοκρασίες συνεχίσουν να αυξάνονται ανεξέλεγκτα. Η έκθεση επισημαίνει ότι ο πλανήτης βρίσκεται στα πρόθυρα αρκετών ακόμη σημείων καμπής, καθώς η ανθρωπότητα είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα παραβιάσει τον παγκοσμίως συμφωνημένο στόχο περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Μία από τις πλέον ανησυχητικές συνέπειες είναι η πιθανή κατάρρευση της Ατλαντικής Μεσημβρινής Ανατρεπόμενης Κυκλοφορίας (AMOC), ενός κρίσιμου δικτύου ωκεάνιων ρευμάτων. Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε παγκόσμιες καταστροφικές συνέπειες: θα έβαζε στη βαθιά κατάψυξη πολλά μέρη του κόσμου, θα θερμαίνει επικίνδυνα άλλα, θα διατάρασσε τις εποχές των μουσώνων και θα οδηγούσε σε δραματική άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

«Υπάρχει πλέον ο κίνδυνος η κατάρρευση να συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων που γεννιούνται και ζουν στον πλανήτη σήμερα», τόνισε με έμφαση ο Barrett.

Η Manjana Milkoreit, ερευνήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας και Ανθρωπογεωγραφίας του Πανεπιστημίου του Όσλο και συντάκτρια της έκθεσης, δήλωσε πως ο κόσμος δεν είναι προετοιμασμένος για τις επιπτώσεις της «παραβίασης» αυτών των σημείων καμπής. Υπογράμμισε ότι οι τρέχουσες πολιτικές και οι διεθνείς συμφωνίες «έχουν σχεδιαστεί για σταδιακές αλλαγές, όχι για τέτοιου είδους απότομες, μη αναστρέψιμες και αλληλένδετες αλλαγές». Πρόσθεσε δε, ότι ο τρόπος με τον οποίο οι κυβερνήσεις αντιδρούν τώρα «θα μπορούσε να διαμορφώσει το σύστημα της Γης για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα».

Οι δράσεις που ζητά επιτακτικά η έκθεση περιλαμβάνουν την άμεση και ταχεία μείωση της ρύπανσης που προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιμάκωση της απομάκρυνσης του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Ο Lenton παραδέχτηκε ότι ο κόσμος πιθανότατα θα ξεπεράσει το όριο του 1,5 °C, αλλά το κλειδί είναι η ελαχιστοποίηση οποιασδήποτε περαιτέρω αύξησης της θερμοκρασίας πάνω από αυτό το επίπεδο και η «επαναφορά» στο βέλτιστο σημείο το συντομότερο δυνατό.

Μέσα στα ανησυχητικά της ευρήματα, η έκθεση φέρνει στο φως και ορισμένα θετικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της «ριζικής παγκόσμιας κινητοποίησης» στον τομέα της ηλιακής ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων, καθώς και των μπαταριών και των αντλιών θερμότητας. Διαπιστώθηκε ότι μόλις αντικατασταθούν, οι ρυπογόνες τεχνολογίες είναι απίθανο να επιστρέψουν, καθώς οι καθαρότερες επιλογές είναι φθηνότερες και καλύτερες.

Η έκθεση αυτή έρχεται μόλις έναν μήνα πριν οι κυβερνήσεις συγκεντρωθούν στη Βραζιλία για την COP30, την ετήσια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα. Η φετινή συνάντηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς οι χώρες καλούνται να θέσουν τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών για την επόμενη δεκαετία.

«Αυτή η ζοφερή κατάσταση πρέπει να αποτελέσει ένα κάλεσμα αφύπνισης ότι αν δεν δράσουμε αποφασιστικά τώρα, θα χάσουμε επίσης το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, τους παγετώνες και τα ζωτικά ωκεάνια ρεύματα», κατέστησε σαφές ο Barrett, καταλήγοντας: «Σε αυτό το σενάριο, θα βλέπαμε ένα πραγματικά καταστροφικό αποτέλεσμα για όλη την ανθρωπότητα».