Μια νέα επιστημονική έρευνα με τίτλο «Global Burden of Disease» (Το Παγκόσμιο Βάρος της Ασθένειας), που δημοσιεύθηκε στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση Lancet, εκπέμπει σήμα κινδύνου για την ψυχική και σωματική υγεία των νέων στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η μελέτη, η οποία εξέτασε σε βάθος 35 ετών (από το 1990 έως σήμερα) τα αίτια πρόωρων θανάτων, ασθενειών, αναπηρίας, καθώς και το προσδόκιμο ζωής σε 204 χώρες και περιοχές, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, διεξήχθη από ένα διεθνές δίκτυο 16.500 επιστημόνων, αξιοποιώντας περισσότερες από 300.000 πηγές δεδομένων. Τα αποτελέσματά της παρουσιάστηκαν την Κυριακή 12 Οκτωβρίου, στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής για την Υγεία στο Βερολίνο.

Τα συμπεράσματα της έρευνας είναι διφορούμενα. Το θετικό στοιχείο είναι ότι από το 2023 και μετά τα ποσοστά θνησιμότητας έχουν μειωθεί συνολικά σε όλες τις χώρες και ότι το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής έχει ανακάμψει από την πτώση που προκάλεσε η πανδημία Covid-19.

Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν μια «παγκόσμια αναδυόμενη κρίση» αυξημένων ποσοστών θνησιμότητας στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Οι αιτίες είναι ποικίλες, από τη χρήση αλκοόλ, τις αυτοκτονίες και τους αυτοτραυματισμούς, ιδίως σε χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, μέχρι τις μολυσματικές ασθένειες και τα ατυχήματα σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα δεδομένα της έρευνας πρέπει να λειτουργήσουν ως «συναγερμός επαγρύπνησης».

Η μελέτη κατέδειξε επίσης ότι οι χρόνιες ασθένειες, όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης, αντιπροσωπεύουν πλέον τα δύο τρίτα όλων των προβλημάτων υγείας και ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας αυξάνονται ραγδαία.

Επιπλέον, οι ερευνητές εκτιμούν ότι το ήμισυ του βάρους των ασθενειών στον κόσμο θα μπορούσε να προληφθεί, καθώς οφείλεται σε παράγοντες κινδύνου που θα μπορούσαν να μειωθούν, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα και η παχυσαρκία.

Ο παγκόσμιος μέσος όρος προσδόκιμου ζωής είναι 76,3 χρόνια για τις γυναίκες και 71,5 χρόνια για τους άνδρες, έχοντας αυξηθεί πάνω από 20 χρόνια σε σύγκριση με το 1950. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές γεωγραφικές διαφορές. Για παράδειγμα, το μέσο προσδόκιμο ζωής στις χώρες των ανεπτυγμένων οικονομιών είναι 83 έτη, ενώ στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής είναι μόλις 62 έτη.

Στην Ελλάδα, το μέσο προσδόκιμο ζωής είναι 80 έτη (82,8 για τις γυναίκες και 77,2 για τους άνδρες), δηλαδή τρία χρόνια λιγότερα από τον μέσο όρο των χωρών της κατηγορίας της, καθώς η χώρα μας συγκαταλέγεται επισήμως στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος.

Οι ερευνητές εκφράζουν «ιδιαίτερη ανησυχία» για τα επίμονα υψηλά ή τα αυξανόμενα ποσοστά θνησιμότητας στους νέους και τους εφήβους.

O δρ Κρίστοφερ Μάρει, διευθυντής του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης Υγείας (IHME) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, μιλώντας στον Guardian, αναφέρθηκε σε «πολύ έντονες αυξήσεις» στους θανάτους νέων ανθρώπων, οι οποίες έχουν θορυβήσει τους ερευνητές.

Όπως είπε, η αύξηση των θανάτων σε νεαρούς ενήλικες, ιδίως στη Βόρεια Αμερική, «συνδέεται στενά με την αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης στους νέους, ιδίως στις γυναίκες».

Η αύξηση των διαταραχών ψυχικής υγείας αποτελεί ένα θέμα που απασχολεί όλο και πιο έντονα τον δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, δεν υπάρχει ξεκάθαρο συμπέρασμα για το πού οφείλεται η επιδείνωση της ψυχικής υγείας των νέων.

Στην Ανατολική Ευρώπη, οι μεγαλύτερες αυξήσεις στη θνησιμότητα παρατηρήθηκαν στις ηλικίες 15-19 ετών και 20-24 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται κατά 54% και 40% αντίστοιχα μεταξύ 2011 και 2023.

«(Φταίνε) τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Οι ηλεκτρονικές συσκευές; Οι ευρύτερες κοινωνικές τάσεις στην ανατροφή των παιδιών; Γνωρίζουμε ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε από την πανδημία του Covid και μετά. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη διαμάχη, στην ψυχιατρική επιδημιολογία και στην κοινή γνώμη σχετικά με τις αιτίες που αφορούν την ψυχική υγεία. Και αυτό αποτελεί πρόβλημα για την εξεύρεση λύσεων», σχολιάζει ο καθηγητής.

Η ελληνίδα επιστήμονας Εμανουέλα Γακίδου, επικεφαλής συν-συγγραφέας της έρευνας και καθηγήτρια στο IHME, προειδοποίησε ότι η όποια πρόοδος έχει γίνει στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος (του λεγόμενου «αναπτυσσόμενου κόσμου») κινδυνεύει να αναστραφεί λόγω των πρόσφατων περικοπών στη διεθνή βοήθεια. «Αυτές οι χώρες βασίζονται στη χρηματοδότηση της παγκόσμιας υγείας για την παροχή πρωτοβάθμιας περίθαλψης, φαρμάκων και εμβολίων που σώζουν ζωές. Χωρίς αυτήν, το χάσμα είναι βέβαιο ότι θα διευρυνθεί».

Τα ποσοστά θνησιμότητας των νέων ενηλίκων αυξάνονται ανησυχητικά την τελευταία δεκαετία και στην Ανατολική Ευρώπη. Στις αιτίες συγκαταλέγονται η χρήση ναρκωτικών, οι αυτοκτονίες, αλλά και οι πόλεμοι στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ.

Στην ευρύτερη «γειτονιά» μας, αξιοσημείωτη αύξηση καταγράφουν οι θάνατοι νέων ενηλίκων, την περίοδο μεταξύ 2000-2023, λόγω επιπλοκών από τον ιό ΗΙV, συμπεριφορών αυτοτραυματισμού ή βίας.

Στην Κεντρική Ευρώπη, οι θάνατοι από ψυχικές διαταραχές και διατροφικές διαταραχές έχουν επίσης αυξηθεί απότομα μεταξύ των εφήβων κατά τη διάρκεια της δεκαετίας.

Τα παραπάνω ευρήματα αντανακλούν μια παγκόσμια τάση: την αύξηση των διαταραχών ψυχικής υγείας, με τα παγκόσμια ποσοστά άγχους να αυξάνονται κατά 63% και της κατάθλιψης κατά 26%.

Στην Ανατολική Ευρώπη, οι μεγαλύτερες αυξήσεις στη θνησιμότητα παρατηρήθηκαν στις ηλικίες 15-19 ετών και 20-24 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται κατά 54% και 40% αντίστοιχα μεταξύ 2011 και 2023.

Με βάση τους πίνακες της έρευνας για την Ελλάδα, παρατηρείται το εξής ανησυχητικό γεγονός: Ενώ στη χώρα μας υπήρξε θετικός ρυθμός της φυσικής αύξησης του πληθυσμού από το 2000 ως το 2009, η τάση αυτή αντιστράφηκε από το 2010 ως το 2019.

Η έρευνα της Lancet ορίζει τον ρυθμό φυσικής αύξησης του πληθυσμού, ως τον αριθμό των γεννήσεων μείον τον αριθμό των θανάτων, διαιρεμένο με τα «ανθρωπο-έτη».

Mε πληροφορίες από Guardian και Politico