Μια ελπιδοφόρα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine έφερε στο φως μια νέα τεχνολογία που επιτρέπει σε άτομα που πάσχουν από σοβαρές μορφές τύφλωσης να διαβάσουν ξανά. Η λύση βρίσκεται σε ένα μικροσκοπικό ασύρματο τσιπ, το οποίο εμφυτεύεται στο πίσω μέρος του ματιού, και σε ειδικά γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας (AR).

Η κλινική δοκιμή διεξήχθη σε 38 Ευρωπαίους ασθενείς, οι οποίοι βρίσκονταν σε προχωρημένο στάδιο ξηρής εκφύλισης ωχράς κηλίδας, γνωστής και ως γεωγραφική ατροφία.

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (AMD), μια πάθηση που προκαλείται από φλεγμονή και τη συσσώρευση αποβλήτων στην ωχρά κηλίδα του αμφιβληστροειδούς, δεν έχει θεραπεία. Τα φωτοϋποδοχέα κύτταρα της περιοχής αυτής είναι ζωτικής σημασίας για την ευκρινή και έγχρωμη όραση. Στο στάδιο της γεωγραφικής ατροφίας, τα κύτταρα εκφυλίζονται και πεθαίνουν, οδηγώντας σε απώλεια της κεντρικής όρασης.

Σύμφωνα με το American Macular Degeneration Foundation, περίπου 22 εκατομμύρια άνθρωποι στις Η.Π.Α. πάσχουν από AMD, ενώ 1 εκατομμύριο από αυτούς έχουν γεωγραφική ατροφία.

Στην κλινική δοκιμή, οι συμμετέχοντες, με μέση ηλικία 79 ετών, χρησιμοποίησαν τη συσκευή PRIMA, ένα σύστημα που στοχεύει στην αναπαραγωγή της όρασης. Οι ασθενείς φορούν γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας με ενσωματωμένη κάμερα, η οποία καταγράφει το οπτικό τους πεδίο.

Η κάμερα μεταδίδει την εικόνα στο εμφύτευμα μέσα στο μάτι με τη μορφή υπέρυθρου φωτός. Το τσιπ μετατρέπει το φως σε ηλεκτρικό ρεύμα, διεγείροντας τα υγιή κύτταρα που έχουν απομείνει στην ωχρά κηλίδα. Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται αυτή τη διέγερση ως όραση.

Ένας επεξεργαστής εικόνας, τον οποίο φέρει μαζί του ο χρήστης, επιτρέπει τη μεγέθυνση της εικόνας, η οποία εμφανίζεται σε ασπρόμαυρη μορφή.

Ένα χρόνο μετά την εμφύτευση, το 80% των 32 ασθενών που επανεξετάστηκαν εμφάνισαν σημαντική βελτίωση στην όραση με τη βοήθεια της PRIMA.

Ωστόσο, η διαδικασία δεν ήταν χωρίς παρενέργειες. Αναφέρθηκαν 26 σοβαρά ανεπιθύμητα συμβάντα σε 19 ασθενείς, όπως αυξημένη πίεση στο μάτι ή συσσώρευση αίματος γύρω από τον αμφιβληστροειδή. Οι περισσότερες επιπλοκές αντιμετωπίστηκαν εντός δύο μηνών μετά την εμφύτευση.

Ο Δρ. Φρανκ Χολτς, επικεφαλής της μελέτης και πρόεδρος του Τμήματος Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βόννης, δήλωσε: «Είναι η πρώτη θεραπευτική προσέγγιση που έχει οδηγήσει σε βελτίωση της οπτικής λειτουργίας σε αυτή την ομάδα ασθενών». Τόνισε επίσης ότι «Η προχωρημένη εκφύλιση της ωχράς είναι μια καταστροφική νόσος» όπου «Οι ασθενείς δεν μπορούν πια να διαβάζουν, να οδηγούν, να βλέπουν τηλεόραση ή να αναγνωρίζουν πρόσωπα». Κατέληξε δε, λέγοντας ότι «Αυτά τα αποτελέσματα, κατά τη γνώμη μου, είναι επαναστατικά».

Η Σίλα Έρβιν, 70 ετών, η οποία έλαβε το εμφύτευμα στο νοσοκομείο Moorfields Eye Hospital στο Λονδίνο, περιέγραψε την κατάστασή της πριν την επέμβαση: «Ήταν σαν να είχα δύο μαύρους δίσκους στα μάτια μου, με το υπόλοιπο οπτικό πεδίο να φαίνεται παραμορφωμένο».

Ο Δρ. Σουνίρ Γκαργκ, καθηγητής οφθαλμολογίας στο νοσοκομείο Wills Eye στη Φιλαδέλφεια, χαρακτήρισε τα αποτελέσματα ως «πραγματική πρόοδο» για τους ασθενείς με γεωγραφική ατροφία.

Μέχρι σήμερα, οι γιατροί μπορούσαν να προσφέρουν μόνο οπτικά βοηθήματα και ψυχολογική υποστήριξη. Ο Γκαργκ, ο οποίος συνεργάζεται με φαρμακοβιομηχανίες όπως η Apellis Pharmaceuticals, επισήμανε ότι «Ακόμα και με τα νέα φάρμακα, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να επιβραδύνουμε την εξέλιξη». Και συμπλήρωσε: «Δεν μπορούμε να τη σταματήσουμε, ούτε να επαναφέρουμε την χαμένη όραση».

Ο Έλληνας οφθαλμίατρος, Δρ. Δημήτριος Βάββας, διευθυντής της υπηρεσίας αμφιβληστροειδούς στο Mass Eye and Ear της Βοστώνης, αναγνωρίζει ότι το σύστημα PRIMA έχει περιορισμούς.

Η εμφύτευση του τσιπ απαιτεί υψηλή χειρουργική δεξιοτεχνία και εμπεριέχει κινδύνους, καθώς ο χειρουργός πρέπει να ανασηκώσει τον αμφιβληστροειδή από τη φυσική του θέση, κάτι που μπορεί να επιδεινώσει την ατροφία. Επιπλέον, η συσκευή δεν αποκαθιστά φυσιολογική όραση, καθώς οι ασθενείς βλέπουν σε ασπρόμαυρο και χρειάζονται εκπαίδευση για να μάθουν να χρησιμοποιούν τη νέα όραση.

Ωστόσο, ο Βάββας ήταν αισιόδοξος για το μέλλον της τεχνολογίας, παρομοιάζοντας τη συσκευή με το «πρώτο iPhone». Θεωρεί ότι είναι ένα πρωτότυπο με προοπτικές και πιστεύει ότι οι επόμενες εκδόσεις θα είναι βελτιωμένες.

Το σύστημα PRIMA αναπτύχθηκε από τον καθηγητή Οφθαλμολογίας Ντάνιελ Πάλανκερ του Πανεπιστημίου Stanford και εξελίσσεται από την Science Corporation.

Ο Πάλανκερ δήλωσε ότι γίνονται τεχνικές βελτιώσεις για να αυξηθεί ο αριθμός των «pixel» του τσιπ από 400 σε 10.000. Τα νέα τσιπ έχουν ήδη δοκιμαστεί σε πειραματόζωα. Επίσης, εργάζονται σε λογισμικό επόμενης γενιάς, ώστε οι ασθενείς να μπορούν να αντιλαμβάνονται γκρίζες αποχρώσεις φυσικών εικόνων.

Επιπλέον, η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες παθήσεις του αμφιβληστροειδούς, όπως η νόσος Stargardt.

Οι γιατροί Γκαργκ και Βάββας τόνισαν την ανάγκη για μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές, προκειμένου να διαπιστωθεί αν η συσκευή βελτιώνει ουσιαστικά την καθημερινή λειτουργικότητα των ασθενών.

Ο Γκαργκ διερωτήθηκε: «Είναι αρκετή η βελτίωση ώστε οι ασθενείς να πουν “ξανακέρδισα την ανεξαρτησία μου, μπορώ να πληρώνω τους λογαριασμούς μου, να γράφω φακέλους, να διαβάζω τις ετικέτες στο σούπερ μάρκετ;”»

Ο δρ. Βάββας πρόσθεσε ότι χρειάζεται παρακολούθηση πέραν του ενός έτους για να δουν μακροπρόθεσμους κινδύνους ή προβλήματα.

Καταλήγοντας, τόνισε ότι η μελέτη απέδειξε ότι οι διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση σοβαρών μορφών απώλειας όρασης, παρότι η συσκευή δεν αποτελεί «θεραπεία-θαύμα» για την τύφλωση. Και επεσήμανε: «Καθώς οι εκδόσεις αυτής της συσκευής βελτιώνονται, θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματική λύση για μια ομάδα ασθενών».