Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες των υδάτων μεταμορφώνουν τη Μεσόγειο σε τροπική θάλασσα, με δηλητηριώδη λεοντόψαρα να διαταράσσουν το οικοσύστημα από την Τουρκία μέχρι και τη Μάλτα, σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα. Ο Μουράτ Ντραμάν, εκπαιδευτής καταδύσεων, βίωσε την αλλαγή αυτή στην Αττάλεια, όπου η θερμοκρασία του νερού έφτασε τους 30 βαθμούς Κελσίου. «Βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή της μετατροπής της Μεσογείου σε τροπική θάλασσα», λέει χαρακτηριστικά. Αυτό, όπως εξηγεί, δημιουργεί νέα δεδομένα για τη θαλάσσια ζωή.

Χάρη στα ολοένα και πιο ζεστά νερά, εκατοντάδες θαλάσσια είδη, ενδημικά της Ερυθράς Θάλασσας, μετακινήθηκαν μέσω της διώρυγας του Σουέζ στην Ανατολική Μεσόγειο. Η απειλή αφορά ολόκληρη τη Μεσόγειο, μία από τις ταχύτερα θερμαινόμενες θάλασσες στον πλανήτη, η οποία έσπασε δύο διαδοχικά ρεκόρ θερμοκρασίας φέτος τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, σύμφωνα με στοιχεία του ωκεανογραφικού κέντρου Μερκάτορ.

Δηλητηριώδη λεοντόψαρα διαταράσσουν το οικοσύστημα από την Τουρκία μέχρι και τη Μάλτα, ενώ πολλά από τα είδη που ακμάζουν στα ανοικτά του Λιβάνου και του Ισραήλ μετακινούνται τώρα δυτικά.

Ο Ντραμάν, θυμάται ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2000 η θερμοκρασία του νερού έφθανε μέχρι στους 25 βαθμούς Κελσίου. Σήμερα βλέπει από κοντά την εισβολή ξένων ειδών στα γαλανά νερά στα ανοικτά της Αττάλειας.Εκεί, η θερμοκρασία στην επιφάνεια του νερού ήταν 32 βαθμοί στην αρχή της εβδομάδας.

Το εντυπωσιακό αλλά ιδιαίτερα δηλητηριώδες λεοντόψαρο (Pterois miles), με τα μακρά στικτά πτερύγιά του που φθάνουν στα 26 εκατοστά σε μήκος, βρίσκεται πλέον άνετα στα θερμά μεσογειακά νερά, προκαλώντας μεγάλη καταστροφή στο οικοσύστημα. «Πριν από μία δεκαετία, βλέπαμε ένα ή δύο. Τώρα βλέπω 15 με 20 σε κάθε κατάδυση, περισσότερα από όσα βλέπω στην Ερυθρά θάλασσα. Αυτοί είναι μεγάλοι κυνηγοί. Τα μικρά ψάρια υποφέρουν πολύ και μοιάζει να έχουν εξαφανισθεί», τονίζει ο Ντραμάν.

Τέτοια είδη-εισβολείς διαταράσσουν ήδη το οικοσύστημα στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία θερμαίνεται ταχύτερα και περισσότερο από κάθε άλλη ζώνη της Μεσογείου. «Η εισβολή ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ το 1869. Τώρα, όμως, τα νερά θερμαίνονται, ενώ το 2015 η διώρυγα υπέστη εκβάθυνση επιτρέποντας την είσοδο ακόμη περισσότερων ειδών στη Μεσόγειο. Οφείλω πάντως να επισημάνω ότι κάποια από τα είδη αυτά είναι ωφέλιμα για τα θερμότερα νερά», σχολιάζει ο ωκεανολόγος του Πανεπιστημίου της Χάιφα, Γκιλ Ρίλοφ.

Πολλά από τα είδη-εισβολείς, που ακμάζουν στα ανοικτά της Τουρκίας, του Λιβάνου και του Ισραήλ, μετακινούνται τώρα δυτικά. Αποικίες λαγοκέφαλων (Siganus rivulatus) εντοπίσθηκαν στα νερά της Μάλτας, περισσότερα από 1.000 ναυτικά μίλια από το Σουέζ. «Αυτό που συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο με την εξαφάνιση γηγενών ειδών αποτελεί προειδοποίηση. Η εξαφάνιση ειδών εξαιτίας της υπερθέρμανσης των υδάτων και του σκληρού ανταγωνισμού των ειδών εισβολέων προσφέρει οδικό χάρτη τού τι θα συμβεί σε πέντε ή είκοσι χρόνια στη βόρεια και τη δυτική Μεσόγειο», παρατηρεί ο Ρίλοφ.

Η μεταμόρφωση της Μεσογείου σε τροπική θάλασσα μπορεί να επαναληφθεί μέσα στα επόμενα χρόνια στα Στενά του Γιβραλτάρ, στην άλλη άκρη της μεσογειακής λεκάνης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στα τέλη του 2024 στην επιστημονική επιθεώρηση PNAS.

Στη μελέτη αυτή, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ακόμη και σύμφωνα με ήπιο κλιματικό σενάριο, η θέρμανση του Ατλαντικού Ωκεανού μπορεί να οδηγήσει ορισμένα είδη να μεταναστεύσουν από τα νερά της Δυτικής Αφρικής, στη Δυτική Μεσόγειο μετά το 2050. Αλλο πιο δυσοίωνο σενάριο θέλει τη Μεσόγειο να έχει γίνει εντελώς τροπική έως το 2100.

«Τα είδη-εισβολείς πρέπει να μείνουν μακριά από προστατευμένες περιοχές της Μεσογείου προκειμένου να διαφυλαχθεί η βιοποικιλότητα. Είναι σαφές ότι η έλλειψη κυνηγών επιτρέπει την ακμή τέτοιων ειδών, όπως είναι το λεοντόψαρο, που νιώθει πολύ άνετα εδώ και αναπαράγεται με ταχύτατους ρυθμούς. Στην Ερυθρά Θάλασσα υπάρχουν καρχαρίες και μπαρακούντα, που τρώνε ευχαρίστως λεοντόψαρα. Εδώ, δεν έχουμε τίποτα τέτοιο», εξηγεί ο Ντραμάν.

Τα δεινά της υπερθέρμανσης των υδάτων αντιμετωπίζει ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Υφαλος στα βορειοανατολικά παράλια της Αυστραλίας, ο οποίος υπέστη πέρυσι την έκτη μαζική λεύκανση κοραλλιών από το 2016. Η λεύκανση του περασμένου καλοκαιριού, που σηματοδοτεί τον θάνατο του κοραλλιού, ήταν η μεγαλύτερη από την έναρξη τήρησης αρχείων στα μέσα της δεκαετίας του 1980.