Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF) αποτελούν μια αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια υγεία, καθώς συνδέονται με βλάβες σε κάθε σημαντικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος, σύμφωνα με μια μεγάλη ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στον Guardian.

Τα UPF, όπως έτοιμα γεύματα, δημητριακά, μπάρες πρωτεΐνης, αναψυκτικά και fast food, καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο στη διατροφή παιδιών και ενηλίκων παγκοσμίως. Η έρευνα αποκαλύπτει αυξημένο κίνδυνο για χρόνιες παθήσεις όπως παχυσαρκία, διαβήτης τύπου 2, καρδιοπάθειες και κατάθλιψη.

Η εκρηκτική αύξηση της κατανάλωσης UPF τροφοδοτείται από εταιρείες που χρησιμοποιούν επιθετικές στρατηγικές για να ενισχύσουν την κατανάλωση και να στρεβλώσουν την επιστημονική συζήτηση.

Στη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα αποτελούν πάνω από το μισό της μέσης διατροφής, ενώ σε νέους, φτωχότερους και κατοίκους μειονεκτικών περιοχών, φτάνουν ακόμα και το 80%.

Η ανασκόπηση δεδομένων από 43 κορυφαίους επιστήμονες υποδεικνύει ότι οι δίαιτες πλούσιες σε UPF σχετίζονται με υπερφαγία, κακή διατροφική ποιότητα και μεγαλύτερη έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες. Μια συστηματική ανασκόπηση 104 μακροχρόνιων μελετών έδειξε ότι οι 92 ανέφεραν αυξημένους κινδύνους για χρόνιες ασθένειες και πρόωρο θάνατο.

Ο καθηγητής Κάρλος Μοντέιρο, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, δήλωσε ότι τα ευρήματα καταδεικνύουν την ανάγκη για δράση κατά των UPF. "Η πρώτη μελέτη δείχνει ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν κάθε σημαντικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος", είπε, προσθέτοντας ότι οι άνθρωποι δεν είναι βιολογικά προσαρμοσμένοι να τα καταναλώνουν.

Ο Μοντέιρο και οι συνεργάτες του δημιούργησαν το σύστημα κατάταξης NOVA, το οποίο ταξινομεί τα τρόφιμα με βάση το επίπεδο επεξεργασίας τους, από 1 (ακατέργαστα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα) έως 4 (υπερ-επεξεργασμένα). Αυτά τα τρόφιμα είναι βιομηχανικά παρασκευασμένα, με τη χρήση τεχνητών γεύσεων, γαλακτωματοποιητών και χρωστικών, και περιλαμβάνουν αναψυκτικά και συσκευασμένα σνακ.

Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα προορίζονται να αντικαταστήσουν τα φρέσκα τρόφιμα και τα παραδοσιακά γεύματα, ενώ μεγιστοποιούν τα κέρδη των εταιρειών, δήλωσε ο Μοντέιρο.

Η δεύτερη μελέτη προτείνει πολιτικές για τη ρύθμιση και τη μείωση της παραγωγής, της διαφήμισης και της κατανάλωσης των UPF. Παρά το γεγονός ότι ορισμένες χώρες έχουν θεσπίσει κανονισμούς, "η παγκόσμια απάντηση στη δημόσια υγεία είναι ακόμα στην αρχή της, παρόμοια με το στάδιο στο οποίο βρισκόταν το κίνημα για τον έλεγχο του καπνού πριν από δεκαετίες".

Η τρίτη μελέτη υποστηρίζει ότι οι παγκόσμιες εταιρείες οδηγούν την αύξηση της κατανάλωσης UPF. Αυτά τα τρόφιμα αποτελούν βασική αιτία της "πανδημίας χρόνιων ασθενειών" που σχετίζονται με τη διατροφή, με τις εταιρείες τροφίμων να βάζουν το κέρδος πάνω από όλα.

Ο κύριος φραγμός για την προστασία της υγείας είναι οι "πολιτικές δραστηριότητες των εταιρειών, οι οποίες συντονίζονται μέσω ενός παγκόσμιου δικτύου οργανώσεων και πρωτοβουλιών για να εμποδίσουν την αντίθεση και να μπλοκάρουν τους κανονισμούς".

Οι ειδικοί προτείνουν αυστηρότερους περιορισμούς στη διαφήμιση των UPF, ειδικά για παιδιά, καθώς και την απαγόρευσή τους σε δημόσιους χώρους όπως σχολεία και νοσοκομεία. Ένα παράδειγμα επιτυχίας είναι το εθνικό πρόγραμμα σχολικών γευμάτων της Βραζιλίας, το οποίο έχει εξαλείψει τα περισσότερα εξ αυτών και απαιτεί το 90% των γευμάτων να είναι φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα μέχρι το 2026.

Οι επιστήμονες που δεν συμμετείχαν στη μελέτη χαιρέτισαν την ανασκόπηση των δεδομένων, αλλά τόνισαν την ανάγκη για περισσότερη έρευνα στα UPF, προειδοποιώντας ότι η συσχέτιση με τη βλάβη της υγείας μπορεί να μην σημαίνει απαραίτητα αιτιότητα.