Το ελληνικό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) βρίσκεται σε οριακό σημείο, καθώς απομένει λιγότερος από ένας χρόνος μέχρι την εκπνοή του προγράμματος. Από τα 36 δισ. ευρώ που εξασφάλισε η χώρα, τα 15,5 δισ. ευρώ προορίζονταν για δάνεια σε επιχειρήσεις, με σκοπό τη χρηματοδότηση επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Ωστόσο, εκτιμάται ότι περίπου 4 δισ. ευρώ (25%) δεν θα απορροφηθούν έως τον Αύγουστο του 2026.

Η μη-απορρόφηση αυτή προκαλεί ανησυχία, δεδομένου ότι τα δανειακά κεφάλαια του ΤΑΑ θεωρούνταν η κινητήρια δύναμη για μια νέα αναπτυξιακή περίοδο, με τη συμμετοχή τραπεζών, ιδιωτικών επενδύσεων και ευρωπαϊκών κονδυλίων. Μέχρι σήμερα, έχουν συμβασιοποιηθεί έργα ύψους 8 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν σε συνολικές επενδύσεις 17,5 δισ. ευρώ, με συγχρηματοδότηση από εμπορικές τράπεζες, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ) και την EBRD. Από αυτά, έχει εκταμιευθεί μόνο το 50%, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με την έγκαιρη ολοκλήρωση των υπόλοιπων διαδικασιών.

Σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Eurobank, Φωκίωνα Καραβία, ένας ρεαλιστικός στόχος είναι η συμβασιοποίηση του 75%-80% των συνολικών δανειακών κεφαλαίων έως το καλοκαίρι του 2026. Όπως τόνισε, οι εκταμιεύσεις θα συνεχιστούν και μετά τη λήξη του προγράμματος, προσθέτοντας ότι "Οι εκταμιεύσεις θα συνεχιστούν και μετά τη λήξη του προγράμματος, με ορίζοντα τα επόμενα χρόνια, ωστόσο οι επόμενοι έντεκα μήνες είναι κρίσιμοι για να ‘κλειδώσουν’ οι επιχειρήσεις τα φθηνά δάνεια του Ταμείου", ενώ συμπλήρωσε ότι οι τράπεζες είναι έτοιμες να στηρίξουν το επενδυτικό κύμα που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται. Ωστόσο, η πιθανή μη-αξιοποίηση του 25% των διαθέσιμων πόρων εγείρει προβληματισμούς για την αποδοτικότητα του προγράμματος.

Το ελληνικό ΤΑΑ έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας, με την αύξηση των επενδύσεων παγίων στο 15,3% του ΑΕΠ το 2023, έναντι 11% το 2019. Παρόλα αυτά, υπάρχουν καθυστερήσεις σε έργα όπως το «Εξοικονομώ», η ανακαίνιση των 81 νοσοκομείων, η κατασκευή 156 κέντρων υγείας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του ΟΣΕ, το έργο του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) και οι υποδομές για τη δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη επισημάνει αυτές τις καθυστερήσεις και τα έργα αυτά ενδέχεται να επαναξιολογηθούν ή να μεταφερθούν στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027.

Η κυβέρνηση καλείται να αποφασίσει, μέσα στις επόμενες δεκαπέντε ημέρες, ποια έργα θα ολοκληρωθούν μέσω του ΤΑΑ και ποια θα μεταφερθούν σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Οι ευρωπαϊκές αρχές απαιτούν την ολοκλήρωση των έργων και τη λειτουργικότητά τους, και θα πραγματοποιήσουν σχετικούς ελέγχους πριν από την εκταμίευση των τελευταίων δόσεων. Αν και η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των πρώτων κρατών-μελών στην απορρόφηση του ΤΑΑ, κινδυνεύει να χάσει αυτή τη θέση εάν δεν τηρηθούν οι προβλεπόμενες ποσοστώσεις, κυρίως στους τομείς της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης.

Η έγκριση της 6ης δόσης, ύψους 2,1 δισ. ευρώ, έδωσε μια ανάσα, αλλά το υπουργείο Οικονομικών πρέπει να υποβάλει το έβδομο αίτημα πληρωμής, ύψους 3,5 δισ. ευρώ, ως τα μέσα Δεκεμβρίου, απαιτώντας την ολοκλήρωση 28 οροσήμων. Ακολουθούν το όγδοο αίτημα (1,87 δισ. ευρώ) στο πρώτο τρίμηνο του 2026 και το ένατο και τελευταίο (5,4 δισ. ευρώ) έως τον Αύγουστο του 2026, το οποίο προϋποθέτει την κάλυψη 130 οροσήμων. Η επίτευξη αυτών των στόχων καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη, δημιουργώντας αμφιβολίες για την πλήρη απορρόφηση των δανειακών κεφαλαίων.

Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για τη ροή των δόσεων και την υλοποίηση των έργων. Οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται να ολοκληρώσουν επενδύσεις 18,2 δισ. ευρώ και να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων 17,8 δισ. ευρώ. Αν το 25% των δανείων παραμείνει ανεκμετάλλευτο, το επενδυτικό αποτύπωμα του Ταμείου θα είναι μικρότερο.

Η αποτυχία πλήρους απορρόφησης θα οδηγήσει σε απώλεια χρημάτων και μιας ευκαιρίας για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της ελληνικής οικονομίας. Το ΤΑΑ αποτελεί καταλύτη μεταρρυθμίσεων και τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, και η μη-αξιοποίηση των δανείων θα υποδηλώνει ανετοιμότητα των επιχειρήσεων ή αδυναμία του τραπεζικού συστήματος.

Η κυβέρνηση αισιοδοξεί για τη μέγιστη δυνατή απορρόφηση μέσω εντατικοποίησης των διαδικασιών. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες δεν θα δώσουν παρατάσεις πέραν του 2026.