Η στέγαση μετατρέπεται σε μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές προκλήσεις της Ευρώπης. Για πρώτη φορά, οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν τον Οκτώβριο σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το θέμα των τιμών κατοικίας και της πρόσβασης σε στέγη, αναγνωρίζοντας ότι πρόκειται για πρόβλημα που δεν περιορίζεται σε λίγες πόλεις, αλλά αγγίζει οριζόντια ολόκληρη την Ένωση.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι θα παρουσιάσει στις 16 Δεκεμβρίου το πρώτο συνολικό ευρωπαϊκό σχέδιο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Ο επίτροπος Οικονομίας, Μάρος Σέφκοβιτς, επιβεβαίωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι το σχέδιο θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Ο Σέφκοβιτς τόνισε ότι η στέγη είναι πλέον «ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τους νέους που θέλουν να δημιουργήσουν οικογένεια» και ότι η πίεση έχει γίνει δυσβάσταχτη σε πολλές πρωτεύουσες. Τον συντονιστικό ρόλο έχει αναλάβει η αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Τερέσα Ριβέρα, η οποία διοργάνωσε στις Βρυξέλλες τον πρώτο «Implementation Dialogue on Public Support for Affordable Housing», με συμμετοχή όλων των κρατών-μελών.

Η Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο, συγκαταλέγεται στις χώρες με τη μεγαλύτερη ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν Housing in the European Union: Market Developments, Underlying Drivers and Policies:

* Οι τιμές κατοικίας στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί άνω του 60% από το 2017.
* Η προσφορά κοινωνικής κατοικίας είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.
* Η άνοδος των ενοικίων ξεπερνά κατά πολύ την άνοδο των μισθών.
* Μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη υφίστανται έντονη πίεση από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Η κυβέρνηση έχει ταχθεί υπέρ ενός πιο αυστηρού πλαισίου για το Airbnb και τις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, καθώς θεωρεί ότι αποτελούν βασικό παράγοντα εκτόξευσης των τιμών στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Οι τιμές κατοικίας αυξήθηκαν στην Ελλάδα με ρυθμούς ανάλογους με αυτούς της Ισπανίας – πάνω από 60% σε λιγότερο από μια δεκαετία. Σε αντίθεση όμως με άλλες χώρες, η Ελλάδα είχε ήδη πολύ μικρή βάση κοινωνικής στέγης και μεγάλα ελλείμματα σε ρυθμιστικές πολιτικές. Η Κομισιόν καταγράφει πως η Ελλάδα είναι από τις χώρες όπου:

* Η αναλογία ενοικίου προς εισόδημα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρωζώνη.
* Το κόστος στέγασης υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για χιλιάδες νοικοκυριά.
* Η έλλειψη εργατικών και φοιτητικών κατοικιών είναι εντεινόμενη.

Το σχέδιο που αναμένεται να παρουσιαστεί στις 16 Δεκεμβρίου προβλέπει:

1. Αύξηση ευρωπαϊκών πόρων για προσιτή στέγη. Η πολιτική συνοχής μπορεί να χρηματοδοτήσει διπλάσιο αριθμό έργων σε:

* κοινωνική κατοικία,
* φοιτητικές και εργατικές κατοικίες,
* ανακαινίσεις παλαιών κτηρίων,
* προγράμματα ενεργειακής φτώχειας.

Για χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η κοινωνική κατοικία είναι σχεδόν μηδενική, αυτό θα αποτελέσει καταλύτη.

2. Πιο ευέλικτοι δημοσιονομικοί κανόνες. Η Κομισιόν εξετάζει να μην «μετρά» πλήρως η αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στη στέγη στο έλλειμμα των χωρών. Έτσι η Αθήνα θα μπορεί να επενδύει περισσότερα χωρίς δημοσιονομικά αντικίνητρα.

3. Ρυθμίσεις στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Η ραγδαία εξάπλωση των πλατφορμών τύπου Airbnb έχει περιορίσει τη μακροχρόνια μίσθωση και έχει συμβάλει στην εκτίναξη των τιμών. Η ΕΕ εξετάζει:

* υποχρεωτική καταγραφή ακινήτων,
* όρια ανά περιοχή,
* ενιαία διαφάνεια δεδομένων,
* δυνατότητα ρυθμιστικών παρεμβάσεων από τις πόλεις.

Για την Ελλάδα, όπου η αγορά αυτή λειτουργεί συχνά χωρίς επαρκή εποπτεία, η ευρωπαϊκή στήριξη σε ένα κοινό πλαίσιο είναι κρίσιμη.

Το σχέδιο του Δεκεμβρίου θα αποτελέσει το πρώτο μεγάλο βήμα για μια συνεκτική ευρωπαϊκή στρατηγική. Η Κομισιόν δεν επιθυμεί να αντικαταστήσει τις εθνικές πολιτικές, αλλά να δώσει στα κράτη-μέλη εργαλεία χρηματοδότησης και ρύθμισης.

Για την Ελλάδα, που βρίσκεται εδώ και χρόνια στο επίκεντρο της στεγαστικής πίεσης, το ευρωπαϊκό σχέδιο μπορεί να αποτελέσει:

* ανάσα για τη μεσαία τάξη,
* στήριξη για τους νέους,
* κρίσιμο μοχλό για τη δημιουργία μιας πραγματικής πολιτικής κοινωνικής κατοικίας.

Η Ευρώπη δείχνει έτοιμη να αντιμετωπίσει τη στέγη όχι απλώς ως αγορά, αλλά ως δικαίωμα. Και η Ελλάδα έχει πολλά να κερδίσει από αυτή την ιστορική στροφή. Θα προλάβει άραγε να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία;