Στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, που αφορά τις σχολάζουσες κληρονομιές και τα κοινωφελή ακίνητα του δημοσίου, προβλέπονται βελτιώσεις στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης χρεών και στο ιδιωτικό χρέος.

Οι αλλαγές περιλαμβάνουν την επέκταση των προστίμων στις νέες μορφές ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπως το IRIS. Επίσης, θα υπάρξουν βελτιώσεις στην εξωδικαστική επίλυση φορολογικών διαφορών, φοροαπαλλαγές για ακίνητα κοινωφελών οργανισμών και μέτρα για τη διαφάνεια στις συναλλαγές.

Στο μέτωπο του εξωδικαστικού μηχανισμού, οι αλλαγές ενισχύουν την προστασία των οφειλετών σε περιπτώσεις ποινικών διώξεων μετά την πτώχευση, ενώ παρέχεται δωρεάν κρατική συμβουλευτική για την αποφυγή της οικονομικής κατάρρευσης.

Με την έκδοση της απόφασης της πτώχευσης ή την εγγραφή στο Μητρώο Φερεγγυότητας, «παγώνει» κάθε ποινική δίωξη για χρέη σε Εφορία και ΕΦΚΑ.

Αν ο οφειλέτης ολοκληρώσει τη διαδικασία της πτώχευσης και απαλλαγεί νόμιμα από τα χρέη του, μετά από 1-3 χρόνια, το αδίκημα διαγράφεται οριστικά.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, «…η ποινική δίωξη για τα αδικήματα περί μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο και τρίτους, και περί επιβολής κυρώσεων κατά των καθυστερούντων την καταβολή και την απόδοση εισφορών στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, αναστέλλεται από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης που κηρύσσει την πτώχευση του οφειλέτη ή διατάσσει την καταχώριση του ονόματος ή της επωνυμίας του, κατά περίπτωση, στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας…Το αξιόποινο για τα παραπάνω αδικήματα εξαλείφεται». Επίσης, θεσμοθετείται η πρόληψη της οικονομικής κατάρρευσης.

Ειδικοί Σύμβουλοι «έγκαιρης προειδοποίησης» εκπαιδεύονται, και το υπουργείο, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και της Κοινωνίας της Πληροφορίας (ΚτΠ), θα χορηγεί voucher για επαγγελματίες που κινδυνεύουν. Όταν ο «Μηχανισμός Έγκαιρης Προειδοποίησης» χτυπάει «κόκκινο» (υψηλός κίνδυνος αφερεγγυότητας), ο επαγγελματίας θα λαμβάνει δωρεάν επιταγή (voucher) για πιστοποιημένους συμβούλους που θα ετοιμάσουν εξειδικευμένο πλάνο διάσωσης.

Το πρόγραμμα καλύπτει και υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης, αναγνωρίζοντας το ψυχικό κόστος της υπερχρέωσης.

Οι δυνητικοί δικαιούχοι θα υποβάλλουν αίτηση μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Μηχανισμού Έγκαιρης Προειδοποίησης. Με απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θα καθορίζονται οι προϋποθέσεις, οι δικαιούχοι, τα κριτήρια επιλεξιμότητας, η διαδικασία και οι όροι.

Με άλλο άρθρο του νομοσχεδίου, γενικεύεται η απαλλαγή από τον Ειδικό Φόρο Ακινήτων (Ε.Φ.Α.) για τα ακίνητα νομικών προσώπων που επιδιώκουν κοινωφελείς, εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς σκοπούς, καθώς και για τις εταιρείες που κατέχουν το σύνολο των εταιρικών συμμετοχών τους. Εκκρεμείς υποθέσεις ενώπιον της Φορολογικής Διοίκησης θα αρχειοθετούνται.

Ο ΕΦΑ (15%) θεσπίστηκε το 2002 με στόχο την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων, αλλά έχει καταστεί νόμος με πολυάριθμες εξαιρέσεις και περιορισμένη αποτελεσματικότητα.

Στις ηλεκτρονικές πληρωμές, αναμορφώνεται το καθεστώς υποχρεώσεων και κυρώσεων, μετά την επέκταση του IRIS. Στο πεδίο των κυρώσεων για τις επιχειρήσεις με υποχρεωτικά POS, εμπίπτουν και οι πληρωμές με IRIS.

Οι επιχειρήσεις που δεν θα έχουν αναβαθμίσει και διασυνδέσει τα συστήματα POS και IRIS με την ΑΑΔΕ αντιμετωπίζουν κυρώσεις.

Επιβάλλονται πρόστιμα 200.000 ευρώ σε επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονται με τις υποδείξεις της ΑΑΔΕ, και 300.000 ευρώ σε περίπτωση υποτροπής.

Σημαντικές κυρώσεις προβλέπονται και για όσους δεν προχωρούν στις απαιτούμενες αναβαθμίσεις των POS. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ακυρώνεται η δήλωση συμμόρφωσης και επιβάλλεται πρόστιμο 100.000 ευρώ. Για μερική συμμόρφωση, το πρόστιμο ανέρχεται σε 500 ευρώ για κάθε τερματικό που παραμένει σε παλαιότερη έκδοση, εκτός αν η καθυστέρηση δεν οφείλεται στην επιχείρηση.

Με την είσοδο του IRIS, η Φορολογική Διοίκηση επιδιώκει να κλείσει κάθε πιθανό «παράθυρο» μη καταγεγραμμένων συναλλαγών. Είτε η πληρωμή γίνεται με κάρτα μέσω POS είτε με IRIS, το σύστημα πρέπει να καταγράφει και να μεταφέρει τα δεδομένα στην ΑΑΔΕ σε πραγματικό χρόνο. Από την 1η Δεκεμβρίου 2025 αλλάζει ριζικά το τοπίο των ηλεκτρονικών πληρωμών, και η εφαρμογή του IRIS καθίσταται υποχρεωτική για όλη την αγορά.

Η ΑΑΔΕ ολοκλήρωσε το κανονιστικό πλαίσιο για τη διασύνδεση των ταμειακών συστημάτων με τη Φορολογική Διοίκηση, ενσωματώνοντας τις άμεσες πληρωμές (Instant Payments).

Οι φορολογούμενοι έχουν μια ακόμα ευκαιρία για την οριστική επίλυση των φορολογικών τους διαφορών, χωρίς να καταφύγουν στα δικαστήρια, μετά την παράταση για τη λειτουργία της Επιτροπής Εξώδικης Επίλυσης Φορολογικών Διαφορών. Έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τις οφειλές τους με «κούρεμα» έως 75% στις προσαυξήσεις και καταβολή σε 24 δόσεις.

Στο νομοσχέδιο περιγράφονται λεπτομερώς η διαδικασία μέσω ειδικής Επιτροπής, τα στάδια, οι υποχρεώσεις του φορολογουμένου και τα έννομα αποτελέσματα της αποδοχής ή μη της πρότασης συμβιβασμού. Η Επιτροπή εξετάζει αιτήματα και ενστάσεις φορολογούμενων που αφορούν πράξεις επιβολής πρόσθετου φόρου ή προστίμων.

Για να καταστεί αμετάκλητη η επίλυση, ο φορολογούμενος πρέπει να καταβάλει εντός δέκα εργάσιμων ημερών τουλάχιστον 30% του κύριου φόρου ή 25% του αυτοτελούς προστίμου, ενώ τυχόν ήδη καταβληθέντα ποσά συμψηφίζονται. Εάν δεν τηρηθεί κάποιος όρος, ή αν καθυστερήσουν δύο συνεχόμενες ή οι δύο τελευταίες δόσεις, ο συμβιβασμός ανατρέπεται αναδρομικά και η αρχική οφειλή αναβιώνει.

Η διαδικασία ξεκινά με την εξέταση από την Επιτροπή των ισχυρισμών του αιτούντος, στηριζόμενη στη νομολογία και την πάγια πρακτική της Φορολογικής Διοίκησης. Η Επιτροπή μπορεί να προτείνει πλήρη, μερική ή μη αποδοχή του αιτήματος και, σε κάθε περίπτωση, καταρτίζει συγκεκριμένη πρόταση, στην οποία αναγράφονται αναλυτικά τα ποσά του κύριου φόρου, των πρόσθετων φόρων, των τόκων, των προσαυξήσεων και των προστίμων. Η πρόταση συνοδεύεται από επαρκή αιτιολογία και κοινοποιείται στον φορολογούμενο.

Ο αιτών έχει προθεσμία πέντε εργάσιμων ημερών για να αποδεχθεί την πρόταση. Με την αποδοχή, υπογράφει το σχετικό έγγραφο και επιλέγει τον επιθυμητό αριθμό δόσεων, κοινό για όλα τα ποσά. Συντάσσεται τότε πρακτικό εξώδικης επίλυσης, το οποίο δημοσιεύεται στον ιστότοπο του Υπουργείου, με σεβασμό στην προστασία προσωπικών δεδομένων. Το πρακτικό αποτελεί εκτελεστό τίτλο, το ποσό που αναγράφεται βεβαιώνεται ως δημόσιο έσοδο και η αρχική βεβαίωση διαγράφεται.

Σε περίπτωση μη αποδοχής από τον αιτούντα, η ανασταλείσα δίκη συνεχίζεται κατόπιν αίτησης οιουδήποτε εκ των διαδίκων. Αν δεν ζητηθεί συνέχιση εντός 60 ημερών, η δίκη καταργείται.

Με την επίλυση της διαφοράς και εφόσον καταβληθεί από το φορολογούμενο ποσοστό τουλάχιστον 30% του κύριου φόρου που οφείλεται, εντός 10 εργάσιμων ημερών από την υπογραφή του συμβιβασμού το ποσό της οφειλής καταβάλλεται σε έως 24 δόσεις και παρέχεται έκπτωση στους πρόσθετους φόρους, τόκους, προσαυξήσεις και πρόστιμα η οποία ανέρχεται σε 75% εάν καταβληθεί σε 1 δόση, σε 65% για 2-4 δόσεις, σε 55% για 5 -8 δόσεις, σε 50% για 9-12 δόσεις, σε 45% για 13-16 δόσεις, σε 40% για 17 – 20 δόσεις και σε 35% για 21 -24 δόσεις.