Νέα ποινική έρευνα της FSB στοχεύει 23 εξόριστους αντιπάλους του Βλαντίμιρ Πούτιν, με τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, πρώην επικεφαλής της Yukos, στο επίκεντρο των κατηγοριών για σχέδιο ανατροπής του Ρώσου προέδρου.

Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) τον παρουσιάζει ως ηγέτη μιας ομάδας 23 πολιτικών, επιχειρηματιών και ακτιβιστών που ζουν στο εξωτερικό, χαρακτηρίζοντάς τους «συνωμότες» και υποστηρικτές ουκρανικών ένοπλων ομάδων. Η FSB ισχυρίζεται ότι τα μέλη αυτής της ομάδας συνδέονται με την Επιτροπή κατά του Πολέμου, έναν συνασπισμό της ρωσικής αντιπολίτευσης που δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2022, μετά την εισβολή στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με την FSB, η επιτροπή υπέγραψε τη Διακήρυξη του Βερολίνου το 2023, ζητώντας την απομάκρυνση της σημερινής ρωσικής ηγεσίας, και έχει εμπλακεί σε επαφές με το Συμβούλιο της Ευρώπης. Σύμφωνα με τους Financial Times, η υπόθεση σηματοδοτεί μια νέα φάση στην καταστολή των επικριτών του Κρεμλίνου στο εξωτερικό, παρά τους ισχυρισμούς της ρωσικής ηγεσίας ότι η αντιπολίτευση δεν έχει απήχηση.

Το κατηγορητήριο εστιάζει στη δημιουργία πλατφόρμας διαλόγου από το Συμβούλιο της Ευρώπης με ρωσικές δημοκρατικές δυνάμεις στην εξορία, υποδεικνύοντας τον εκνευρισμό της Μόσχας απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο θεσμικής αναγνώρισης των αντιπάλων της. Ο Χοντορκόφσκι απάντησε στις κατηγορίες χαρακτηρίζοντάς τες «παράλογες» και δήλωσε ότι η κίνηση του Κρεμλίνου εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια εκφοβισμού.

«Ο Πούτιν είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στην εμφάνιση αντιπολεμικών, δημοκρατικών ρωσικών εκπροσωπήσεων στο εξωτερικό», δήλωσε και πρόσθεσε: «Το Κρεμλίνο αντιλαμβάνεται ότι αυτού του είδους η νομιμοποίηση μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντικό πολιτικό παράγοντα, ιδίως σε περίπτωση αιφνίδιας μεταβίβασης της εξουσίας». Η FSB υποστηρίζει ότι ο Χοντορκόφσκι παρουσίασε την πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης ως «συντακτική συνέλευση για μεταβατική περίοδο» και εναλλακτική στις θεσμικές δομές της Ρωσίας.

Επιπλέον, η FSB κατηγορεί την Επιτροπή κατά του Πολέμου ότι χρηματοδοτεί και στρατολογεί μέλη ουκρανικών εθνικιστικών ένοπλων ομάδων με στόχο την κατάληψη της εξουσίας με τη βία – ισχυρισμούς που ο Χοντορκόφσκι διέψευσε με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ, γράφοντας: «Συγγνώμη, αλλά όχι. Ανθρωπιστική βοήθεια – ναι».

Ο Χοντορκόφσκι αντιμετωπίζει ακόμη μια κατηγορία για «δημόσια υποκίνηση σε τρομοκρατία», που μπορεί να επισύρει ισόβια κάθειρξη αν εκδοθεί και καταδικαστεί. Είχε φυλακιστεί για δέκα χρόνια στη Σιβηρία για οικονομικά εγκλήματα που θεωρήθηκαν πολιτικά υποκινούμενα, πριν αποφυλακιστεί με χάρη από τον Πούτιν το 2013 και μετακομίσει στο Λονδίνο.

Στη λίστα των προσώπων που περιλαμβάνονται στην υπόθεση είναι επίσης ο πρώην πρωθυπουργός Μιχαήλ Κασιάνοφ, ο γκρανμέτρ Γκάρι Κασπάροφ και ο Βλαντίμιρ Καρα-Μούρζα, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος πέρυσι μετά από ανταλλαγή κρατουμένων με τις ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, αναφέρονται ο επιχειρηματίας Γεβγκένι Τσιτσβάρκιν και ο Μιχαήλ Κοκορίτς.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει θέσει ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή στη νέα πλατφόρμα την αναγνώριση της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, ενώ οι συμμετέχοντες πρέπει να διακρίνονται για «υψηλό ηθικό κύρος». Η Ρωσία αποχώρησε από το Συμβούλιο το 2022, υπό την απειλή αποβολής λόγω της εισβολής στην Ουκρανία.

Η απόφαση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) να δημιουργήσει μια «πλατφόρμα διαλόγου» με εξόριστους αντιπάλους του Πούτιν πέρασε σχεδόν απαρατήρητη από τα διεθνή μέσα. Αμέσως μετά, η FSB άνοιξε ποινική έρευνα για 23 Ρώσους εξόριστους, κατηγορώντας τους για σύσταση τρομοκρατικής οργάνωσης με στόχο την ανατροπή της εξουσίας.

Η κίνηση αυτή λειτούργησε ως προειδοποίηση προς τη ρωσική αντιπολίτευση και ως αθέλητη διαφήμιση για την πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης, δίνοντας στους αντιφρονούντες τη δυνατότητα να επιδείξουν ενότητα και πολιτικό βάρος. Η Μόσχα απορρίπτει τους εξόριστους επικριτές, αλλά η αντίδραση της FSB δείχνει ότι παρακολουθεί στενά τις κινήσεις τους και αντιδρά έντονα σε κάθε δυτική προσπάθεια να τους αποδοθεί θεσμική αναγνώριση.

Ο Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι «υπάρχουν εχθροί της χώρας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό» και ότι οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα. Παρά την προσπάθεια ενοποίησης των εξόριστων δυνάμεων, η αντιπολίτευση παραμένει κατακερματισμένη.

Η πολιτική επιστήμονας Εκατερίνα Σούλμαν σχολίασε ότι η επιλογή του Χοντορκόφσκι ως «εγκέφαλου» της συνωμοσίας αποτυπώνει περισσότερο τη νοοτροπία των ρωσικών υπηρεσιών παρά την πραγματικότητα. «Η FSB σκέφτεται απλοϊκά: παντού χρειάζεται έναν αρχηγό. Στον μαγικό τους κόσμο, τα πάντα έχουν χορηγό», δήλωσε στον σταθμό Echo Moskvy. «Η εικόνα είναι ξεκάθαρη: έχουμε έναν φυγά μεγιστάνα – ας τον στοχοποιήσουμε».