Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται το ζήτημα των ορίων συνταξιοδότησης, η χρήση της τεχνολογίας, αλλά και η ένταξη στην αγορά εργασίας νέων και γυναικών. Ο ΟΟΣΑ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για παρεμβάσεις, λόγω των επιπτώσεων της δημογραφίας στην οικονομία και στην παραγωγικότητα.

Το 2ο Ετήσιο Συνέδριο του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών, που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά, ανέδειξε τις προκλήσεις που θέτει η γήρανση του εργατικού δυναμικού, οι επιπτώσεις της στην παραγωγικότητα και ο ρόλος της τεχνολογίας στην προσαρμογή των οικονομιών.

Η Βίβιαν Κουτσογεωργοπούλου, Senior Economist στον ΟΟΣΑ, παρουσίασε μελέτη που δείχνει ότι οι εργαζόμενοι στις χώρες του ΟΟΣΑ γερνούν, ενώ ταυτόχρονα η παραγωγικότητα επιβραδύνεται. Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι η γήρανση μειώνει την παραγωγικότητα σε τομείς υψηλής έντασης δεξιοτήτων ή τεχνολογίας, αλλά την ενισχύει σε κλάδους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και ισχυρή ζήτηση εργασίας. Η κ. Κουτσογεωργοπούλου τόνισε ότι η προώθηση της υγιούς γήρανσης αποτελεί θεμέλιο για πιο βιώσιμες οικονομίες και κοινωνίες.

Η Shruti Singh, Ανώτερη Οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, περιέγραψε την επικείμενη μείωση του ενεργού πληθυσμού κατά 8% έως το 2060 και την ιδιαίτερη ευαλωτότητα χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ιαπωνία. Προειδοποίησε ότι χωρίς στοχευμένες παρεμβάσεις, η γήρανση θα περιορίσει την ανάπτυξη, τα δημόσια έσοδα και τη βιωσιμότητα των συντάξεων. Αντίδοτο, όπως είπε, αποτελούν η κινητοποίηση πηγών εργασίας, η δια βίου μάθηση και η βελτίωση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας στην εργασία.

Ο Κωνσταντίνος Γλουμής-Ατσαλάκης, Γενικός Γραμματέας Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής, παρουσίασε την ολιστική κυβερνητική στρατηγική της Ελλάδας, με πέντε άξονες: γεννήσεις και οικογένεια, εργασία, μακροζωία, τοπική ανάπτυξη, πληροφορία και έρευνα. Η Asa Johansson, Διευθύντρια Πολιτικής και Έρευνας του τμήματος Οικονομικών του ΟΟΣΑ, ζήτησε να συνδεθεί η συνταξιοδότηση με το προσδόκιμο ζωής και να προωθηθούν δεξιότητες που θα επιτρέπουν μεγαλύτερη συμμετοχή στις νέες μορφές απασχόλησης.

Ο καθηγητής Andrew Scott σημείωσε πως στις ΗΠΑ αναπτύσσονται συνεχώς θέσεις εργασίας «φιλικές προς τον γηράσκοντα πληθυσμό». Τόνισε, ωστόσο, ότι το βασικό πρόβλημα «είναι η μείωση των γεννήσεων», ενώ παρατήρησε πως «οι πολίτες δείχνουν να προσαρμόζονται ταχύτερα από τις κυβερνήσεις».

Η Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθηγήτρια Οικονομικής Δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, υπογράμμισε ότι η δημογραφική αλλαγή «δεν είναι κρίση αλλά επαναπροσδιορισμός των κοινωνικών σχέσεων» και παρουσίασε μία σειρά κινήτρων που περιλαμβάνονται στη στρατηγική της κυβέρνησης για γυναίκες και μεγαλύτερους εργαζόμενους, καθώς και πρωτοβουλίες ενίσχυσης της διά βίου μάθησης.

Η Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Σέβη Βολουδάκη, χαρακτήρισε το δημογραφικό «υπαρξιακό πρόβλημα για την πατρίδα μας», τονίζοντας ότι «δεν αποτελεί ένα αριθμητικό ή στατιστικό μέγεθος, αλλά είναι ζήτημα που επηρεάζει άμεσα την οικονομία και την ίδια την υπόσταση του έθνους». Παρουσίασε ένα πλέγμα μέτρων, από ευέλικτες μορφές εργασίας έως στεγαστικά προγράμματα, ενώ στάθηκε στη σημασία του brain gain και στην ενίσχυση της πατρότητας. «Η Ευρώπη γερνά – και η Ελλάδα γερνά μαζί της», σημείωσε, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση «συνεχίζει να εφαρμόζει πολιτικές που ενισχύουν τα κίνητρα στους νέους να κάνουν παιδιά».

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ, Mathias Cormann, προειδοποίησε ότι «οι δημογραφικές δυνάμεις έχουν καθοριστική επίδραση στις οικονομίες και τις κοινωνίες μας». Σημείωσε ότι οι ελλείψεις δεξιοτήτων αυξάνονται διεθνώς, «εν μέρει λόγω της πτώσης των γεννήσεων», ενώ η γήρανση του πληθυσμού «εντείνει τις πιέσεις στους τομείς υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας».

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η μείωση της συμμετοχής στην απασχόληση λόγω της γήρανσης θα περιορίσει την αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Ο κ. Cormann πρότεινε την αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης και την κατάργηση των αντικινήτρων για συνέχιση της εργασίας, καθώς και επενδύσεις στην υγεία και την εκπαίδευση των μεγαλύτερων εργαζομένων. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη αξιοποίησης των «ανεκμετάλλευτων δεξαμενών ταλέντου» — των γυναικών, των νέων και των μεταναστών.

Ο Iñigo Calvo Sotomayor, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Deusto, ανέφερε ότι οι επιπτώσεις της γήρανσης δεν είναι γραμμικές ούτε ομοιόμορφες και ότι η εμπειρία και το γνωστικό περιεχόμενο αποτελούν πλεονέκτημα σε πολλούς τομείς. Ο Ευάγγελος Διοικητόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο η Τεχνητή Νοημοσύνη μετασχηματίζει την εργασία, υπογραμμίζοντας ότι η επίδρασή της πρέπει να εξετάζεται με διαφορετικό πρίσμα.

Ο Νίκος Μηλαπίδης, Γενικός Γραμματέας Εργασιακών Σχέσεων του Υπουργείου Εργασίας, τόνισε ότι οι αγορές εργασίας των χωρών του ΟΟΣΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με τέσσερις μεγα-τάσεις: τη δημογραφική γήρανση, την τεχνολογική πρόοδο, τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων και την κλιματική αλλαγή. Η Joanna Tyrowicz, Καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, ανέλυσε τα διδάγματα από τη μετάβαση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μετά το 1989 και από τα κύματα αυτοματοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών, προειδοποιώντας ότι η πρόωρη συνταξιοδότηση δεν είναι πλέον βιώσιμη λύση.

Οι συζητήσεις ανέδειξαν την πολυπλοκότητα του δημογραφικού ζητήματος και την ανάγκη για συντονισμένες πολιτικές που θα προωθούν την ενεργό γήρανση, την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και την προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες.