Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας: την χρόνια «αιμορραγία» του Ειδικού Λογαριασμού Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΕΛΥΚΩ).

Ο ΕΛΥΚΩ, σχεδιασμένος για να στηρίζει τα ευάλωτα νοικοκυριά και να καλύπτει το αυξημένο κόστος ηλεκτροδότησης στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, μαστίζεται από ένα διαρκές έλλειμμα. Παρά την προσωρινή ενίσχυση των 400 εκατ. ευρώ στις αρχές του 2025, το έλλειμμα έχει ήδη ξεπεράσει τα 500 εκατ. ευρώ μέχρι τον Οκτώβριο του 2025. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί να φανταστούμε έναν οικογενειακό λογαριασμό με περισσότερα έξοδα από έσοδα, όπου ακόμα και μια έκτακτη ενίσχυση δεν λύνει το πρόβλημα.

Οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, που καλούνται να εφαρμόσουν την κοινωνική πολιτική, αποζημιώνονται ελλιπώς. Από τον Απρίλιο του 2023, λαμβάνουν μόλις το 40% των οφειλόμενων ποσών, αναγκάζοντάς τις να καλύπτουν το υπόλοιπο από ίδια κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι μια εταιρεία που δικαιούται 10 εκατ. ευρώ, λαμβάνει μόνο 4 εκατ. ευρώ, αναζητώντας τα υπόλοιπα 6 εκατ. ευρώ μέσω δανεισμού με υψηλά επιτόκια. Το ετήσιο κόστος δανεισμού για τον κλάδο μπορεί να αγγίξει τα 40 εκατ. ευρώ, επηρεάζοντας έμμεσα τους καταναλωτές και περιορίζοντας τις δυνατότητες για εκπτώσεις και ανταγωνιστικά προϊόντα.

Η καθυστέρηση στο θεσμικό πλαίσιο για τα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά επιτείνει το πρόβλημα. Από το 2019 δεν έχουν γίνει οριστικοί υπολογισμοί για τα οφειλόμενα ποσά, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Η ιδέα να χρησιμοποιηθούν τα μελλοντικά οφέλη από τη διασύνδεση της Κρήτης για την κάλυψη του ελλείμματος του ΕΛΥΚΩ, αν και φαινομενικά λογική, θα είχε αρνητικές συνέπειες. Οι καταναλωτές δεν θα έβλεπαν τα μειωμένα κόστη στους λογαριασμούς τους, ενώ οι προμηθευτές θα συνέχιζαν να χρηματοδοτούν τον ΕΛΥΚΩ για πολλά χρόνια.

Εάν η κυβέρνηση δεν δράσει άμεσα, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα. Η μειωμένη αποζημίωση των εταιρειών μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ρευστότητας, ιδιαίτερα για τις μικρότερες εταιρείες. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιορισμό της δραστηριότητας ή ακόμη και σε αποχώρηση από την αγορά, μειώνοντας τον ανταγωνισμό και τις επιλογές για τους καταναλωτές. Επιπλέον, η αβεβαιότητα αποθαρρύνει τις επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια και νέες τεχνολογίες.

Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ) έχει προτείνει την άμεση ενίσχυση του ΕΛΥΚΩ από τον κρατικό προϋπολογισμό, την τακτοποίηση των εκκρεμοτήτων και την αποζημίωση των προμηθευτών. Μόνο έτσι θα μπορέσει ο μηχανισμός να λειτουργήσει σταθερά και να επιτελέσει τον κοινωνικό του ρόλο, χωρίς να απειλεί την αγορά.

Εάν ο ΕΛΥΚΩ, που σχεδιάστηκε για την στήριξη των ευάλωτων, μετατραπεί σε πηγή αστάθειας για την αγορά, το πρόβλημα θα επεκταθεί, αγγίζοντας την κοινωνική και οικονομική ισορροπία. Η κυβέρνηση καλείται να αποφασίσει αν θα επιτρέψει στην κατάσταση να διαιωνίζεται, με αυξανόμενο κόστος για καταναλωτές και επιχειρήσεις, ή αν θα δώσει μια βιώσιμη λύση που θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και θα επιτρέψει στον ενεργειακό κλάδο να προχωρήσει μπροστά.