Το να πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ έχει πάψει να είναι μια ευχάριστη διαδικασία, καθώς οι τιμές στα βασικά είδη διατροφής αυξάνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αφήνοντας τους πολίτες αντιμέτωπους με ένα ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον.

Στην Ελλάδα, το κόστος των τροφίμων αυξήθηκε κατά 2,20% τον Αύγουστο του 2025 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους. Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έχει εκτοξευθεί κατά 30%, καθιστώντας την ακρίβεια το κυρίαρχο και δυσεπίλυτο πρόβλημα για τους πολίτες. Το πρόβλημα αυτό, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα.

Στην ευρωζώνη, ένας στους τρεις πολίτες ανησυχεί για το αν θα μπορέσει να αγοράσει τα τρόφιμα που επιθυμεί. Οι τιμές των τροφίμων παραμένουν πεισματικά υψηλές, κατά το ένα τρίτο υψηλότερες από ό,τι πριν από την πανδημία. Η πρόσβαση σε τρόφιμα είναι θεμελιώδης ανάγκη, ωστόσο οι αυξήσεις στις τιμές επιβαρύνουν δυσανάλογα τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα, για τα οποία το καθημερινό γεύμα απορροφά σημαντικό μέρος του εισοδήματός τους.

Η σταθερότητα των τιμών των τροφίμων, ιδίως στα βασικά καταναλωτικά αγαθά, αποτελεί σημαντική πρόκληση και επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), καθώς επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη νομισματική πολιτική, σύμφωνα με το ιστολόγιο της ΕΚΤ. Ο στόχος της ΕΚΤ για σταθερότητα τιμών ορίζεται με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (HICP), ο οποίος αποτυπώνει το κόστος ενός τυπικού καλαθιού κατανάλωσης για ένα μέσο νοικοκυριό, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, μεταφορών και άλλων αγαθών και υπηρεσιών.

Ο HICP αναλύεται σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: ενέργεια, υπηρεσίες, καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα. Στη ζώνη του ευρώ, η βαρύτητα που δίνεται στα τρόφιμα είναι περίπου 20%, υπερδιπλάσια από αυτή που δίνεται στην ενέργεια. Ο πληθωρισμός μετράται συγκρίνοντας την αλλαγή στα επίπεδα τιμών σε μια χρονική στιγμή σε σύγκριση με 12 μήνες πριν.

Ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων στην ευρωζώνη ξεκίνησε να αυξάνεται λίγο μετά τον συνολικό πληθωρισμό μετά την πανδημία, αλλά έφτασε σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, ξεπερνώντας το 15% στο αποκορύφωμά του, και χρειάστηκε περισσότερος χρόνος για να ομαλοποιηθεί. Τα τελευταία στοιχεία, από τον Αύγουστο του 2025, δείχνουν ότι ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων είναι ο υψηλότερος και στις τέσσερις κατηγορίες του HICP, διαμορφούμενος στο 3,2%.

Συνήθως, οι κεντρικές τράπεζες, όπως η ΕΚΤ, επικεντρώνονται στις συνολικές μεταβολές των τιμών και λιγότερο στις επιμέρους συνιστώσες. Ωστόσο, σήμερα, οι τιμές των τροφίμων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τρεις λόγους.

Πρώτον, από την εισαγωγή του ευρώ το 1999, οι τιμές των τροφίμων τείνουν να αυξάνονται ελαφρώς περισσότερο από άλλες τιμές. Το χάσμα που έχει συσσωρευτεί από το 2022 είναι εξαιρετικό και επίμονο. Οι εξελίξεις στις τιμές των τροφίμων είναι αρκετά ετερογενείς μεταξύ των κατηγοριών προϊόντων και μεταξύ των χωρών.

Οι τιμές του κρέατος (βοδινό, πουλερικά, χοιρινό) είναι πλέον περισσότερο από 30% υψηλότερες από ό,τι στο τέλος του 2019. Οι τιμές του γάλακτος έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% και του βουτύρου κατά περίπου 50% σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την πανδημία. Στο γάλα καταγράφεται άλμα 40% περίπου. Στο βούτυρο ακόμα μεγαλύτερο, στο 50% περίπου σε σχέση πάντα με τα προ πανδημίας επίπεδα. Οι τιμές γίνονται ακόμα πιο… αλμυρές, όταν πρόκειται για καφέ, ελαιόλαδο και σοκολάτα.

Σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, η αύξηση των τιμών των τροφίμων από το τέλος του 2019 κυμαίνεται από 20% στην Κύπρο έως 57% στην Εσθονία.

Ο αδικαιολόγητος πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκάλεσε απότομη αύξηση του κόστους της ενέργειας (ιδίως του φυσικού αερίου) και των λιπασμάτων, οδηγώντας σε αύξηση των τιμών των τροφίμων στην ευρωζώνη κατά την περίοδο 2021-23, κυρίως στις χώρες της Βαλτικής. Πιο πρόσφατα, οι αυξήσεις στο κόστος εργασίας και στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων, που συνδέονται εν μέρει με την κλιματική αλλαγή, έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εκ νέου αύξηση του πληθωρισμού των τροφίμων.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που παίζουν ρόλο στους άνισους ρυθμούς πληθωρισμού των τροφίμων μεταξύ των χωρών, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών εκθέσεων σε διαταραχές των τιμών των βασικών προϊόντων, των διαφορετικών δυναμικών του κόστους εργασίας και του διαφορετικού κόστους ενέργειας.

Γιατί, λοιπόν, οι τιμές του ψωμιού, του βουτύρου και της σοκολάτας είναι σημαντικές για τη νομισματική πολιτική;

Καταρχάς, σε αντίθεση με πολλά άλλα αγαθά, η κατανάλωση τροφίμων είναι απαραίτητη και αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μερίδιο του καλαθιού κατανάλωσης του HICP. Έρευνες υποδεικνύουν ότι τα νοικοκυριά δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις μεταβολές των τιμών των τροφίμων, καθώς πολλοί καταναλωτές αγοράζουν τρόφιμα καθημερινά και παρατηρούν γρήγορα ακόμη και μικρές αλλαγές τιμών. Αντίθετα, τα λιγότερο συχνά ή λιγότερο σημαντικά είδη επηρεάζουν λιγότερο τον αντιληπτό πληθωρισμό.

Ως αποτέλεσμα, οι τιμές των τροφίμων έχουν δυσανάλογη σημασία για τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, οι οποίες είναι κρίσιμες για τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ. Πρόσφατα, δεδομένων των υψηλών τιμών που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στα σούπερ μάρκετ, αυτό το φαινόμενο έχει αυξηθεί.

Δεύτερον, τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος πρέπει να δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε βασικά αγαθά, όπως τρόφιμα, ενέργεια και στέγαση. Κάθε φορά που οι τιμές των βασικών αγαθών αυξάνονται, τα φτωχότερα νοικοκυριά επηρεάζονται δυσανάλογα, βιώνοντας υψηλότερους ρυθμούς πραγματικού πληθωρισμού από τους πλουσιότερους γείτονές τους.

Καθώς τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους μισθούς, οι υψηλοί ρυθμοί πραγματικού πληθωρισμού για αυτά τα νοικοκυριά μπορούν επίσης να τροφοδοτήσουν τις μισθολογικές απαιτήσεις που ωθούν περαιτέρω τον πληθωρισμό προς τα πάνω.

Τρίτον, οι τάσεις στις σχετικές τιμές προσφέρουν πληροφορίες για το πόσο επίμονο μπορεί να είναι ένα σοκ και βοηθούν στην κατανόηση της επίδρασης των μακροπρόθεσμων δυνάμεων στον πληθωρισμό.

Συνολικά, αυτοί οι παράγοντες υπογραμμίζουν τη σημασία της στενής παρακολούθησης των εξελίξεων στις τιμές των τροφίμων, καθιστώντας τους ιδιαίτερα σημαντικούς στις τρέχουσες αναλύσεις της ΕΚΤ.

Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα σε σχέση με τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη παραμένει σημαντικά υψηλότερος, με τους καταναλωτές να πληρώνουν ακριβότερα βασικά αγαθά στο οικογενειακό τραπέζι, καθότι σύμφωνα με έκθεση της Eurostat, από το 2019 οι τιμές στα τρόφιμα στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί κατά 30%.

Ειδικότερα, ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 1,59% σε ετήσια βάση σημείωσε τον Αύγουστο ο πληθωρισμός στα σουπερμάρκετ, σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ). Η αύξηση αυτή είναι σημαντική, καθώς η πλειονότητα των καταναλωτών στην Ελλάδα επιλέγουν το οργανωμένο λιανεμπόριο για να κάνουν τα ψώνια τους.

Η έρευνα αφορούσε τις πληθωριστικές τάσεις στο οργανωμένο εμπόριο τροφίμων από τον Αύγουστο του 2024 έως τον Αύγουστο του 2025, όπου διαπιστώνεται ότι το κόστος των τροφίμων δεν υποχωρεί. Και πως βασικά είδη διατροφής παραμένουν στην κορυφή των αυξήσεων που επιβαρύνουν το οικογενειακό πορτοφόλι. Και μάλιστα, την ώρα που ο γενικός πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Ιούλιο ήταν διπλάσιος (3,7%) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (2%), σύμφωνα με τη Eurostat.

Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι στο πρώτο οκτάμηνο του 2025 καταγράφονται πληθωριστικές πιέσεις της τάξης του 1,27%. Σε σύγκριση με τον Ιούλιο, η αύξηση του πληθωρισμού στα σουπερμάρκετ ήταν 0,18%.

Το ΙΕΛΚΑ αποδίδει αυτές τις πληθωριστικές πιέσεις κυρίως στη διεθνή συγκυρία και στις αυξήσεις τιμών στις πρώτες ύλες, όπως ο καφές, το κακάο και το κρέας.

Μεγάλες είναι οι αυξήσεις των τιμών σε πολλά βασικά είδη, σύμφωνα με την έρευνα του ΙΕΛΚΑ, το τελευταίο 12μηνο.

Η μεγαλύτερη καταγράφεται τα φρέσκα κρέατα, 11,31%, ενώ ακολουθούν μπισκότα, σοκολάτες, ζαχαρώδη: +9,02%, φρέσκα ψάρια και θαλασσινά: +5,69%, είδη πρωινού & ροφήματα: +5,61%, και κατεψυγμένα: +5,29%.