Τα εγκεφαλικά επεισόδια και τα ανευρύσματα του εγκεφάλου αποτελούν σημαντικές αιτίες νευρολογικών επεισοδίων. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού Επεισοδίου (NINDS), η κατανόηση αυτών των καταστάσεων είναι ζωτικής σημασίας.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ένα σύνδρομο, όπου ένα τμήμα του εγκεφάλου σταματά να αιματώνεται επαρκώς. Αυτό σημαίνει ότι ο όρος "εγκεφαλικό" περιγράφει το αποτέλεσμα και όχι την αιτία. Η βλάβη μπορεί να είναι είτε ισχαιμική (λόγω απόφραξης αγγείου), είτε αιμορραγική (λόγω ρήξης αγγείου).

Αντίθετα, το εγκεφαλικό ανεύρυσμα είναι μια εξοίδωση στο τοίχωμα ενός αιμοφόρου αγγείου, συχνά σε σημεία διακλάδωσης. Το ανεύρυσμα αυτό καθαυτό δεν είναι εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά η ρήξη του μπορεί να προκαλέσει υπαραχνοειδή αιμορραγία, μια μορφή αιμορραγικού εγκεφαλικού με υψηλή θνησιμότητα. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες υπαραχνοειδείς αιμορραγίες που δεν οφείλονται σε τραύμα προέρχονται από ρήξη ανευρύσματος.

Οι νευροχειρουργοί εξηγούν ότι «η πίεση που ασκείται συνεχώς στο εξασθενημένο τοίχωμα ενός ανευρύσματος το κάνει ευάλωτο στη ρήξη». Η χρόνια υπέρταση, το κάπνισμα και γενετικοί παράγοντες αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο. Κλινικές μελέτες δείχνουν πως η σταθερότητα του ανευρύσματος εξαρτάται από το μέγεθος και τη μορφή του: ασύμμετρα ανευρύσματα έχουν αυξημένη πιθανότητα ρήξης. Επιπλέον, ορισμένες κληρονομικές παθήσεις, όπως η πολυκυστική νόσος των νεφρών και το σύνδρομο Ehlers–Danlos, αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας ανευρυσμάτων.

Ένας ξαφνικός, έντονος πονοκέφαλος, που περιγράφεται ως «το πιο δυνατό χτύπημα στο κεφάλι», είναι χαρακτηριστικός της ρήξης ανευρύσματος, συχνά συνοδευόμενος από ναυτία, εμετό, δυσκαμψία αυχένα και απώλεια συνείδησης.

Εξίσου σημαντικοί είναι οι «προειδοποιητικοί» πονοκέφαλοι (sentinel headaches). Έρευνες δείχνουν ότι το 30-50% των ασθενών που υπέστησαν ρήξη ανευρύσματος είχαν βιώσει έναν απότομο, έντονο πονοκέφαλο 6-20 ημέρες πριν. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτά τα επεισόδια αντιστοιχούν σε μικρή διαρροή αίματος από το ανεύρυσμα, μια ευκαιρία πρόληψης που συχνά χάνεται. "Ο κεραυνοβόλος πονοκέφαλος δεν είναι ημικρανία," τονίζουν οι νευρολόγοι. "Αν ο πόνος κορυφώνεται σε λιγότερο από 1 λεπτό, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πιθανή ρήξη ανευρύσματος".

Παρά την επικάλυψη των συμπτωμάτων, υπάρχουν διαφορές. Τα συμπτώματα που υποδεικνύουν εγκεφαλικό είναι η αδυναμία ή παράλυση στη μία πλευρά του σώματος, η δυσκολία στην ομιλία και η απώλεια όρασης. Αντίθετα, η ρήξη ανευρύσματος χαρακτηρίζεται από κεραυνοβόλο πονοκέφαλο, δυσκαμψία αυχένα και απώλεια συνείδησης.

Η επείγουσα διάγνωση απαιτεί αξονική τομογραφία και, ενδεχομένως, αγγειογραφία εγκεφάλου. Η πρόγνωση εξαρτάται από το επίπεδο συνείδησης κατά την άφιξη και την ταχύτητα θεραπείας. Οι νευρολόγοι χρησιμοποιούν την κλίμακα Hunt & Hess για να ταξινομήσουν τη βαρύτητα της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας, με χαμηλότερες πιθανότητες επιβίωσης όσο αυξάνεται ο βαθμός.

Η θεραπεία περιλαμβάνει εντατική παρακολούθηση, έλεγχο της πίεσης, αντιμετώπιση υδροκέφαλου και χρήση νιμοδιπίνης για την πρόληψη αγγειόσπασμου. Υπάρχουν δύο βασικές τεχνικές: η ανοιχτή χειρουργική επέμβαση (τοποθέτηση κλιπ στο στόμιο του ανευρύσματος) και η ελάχιστα επεμβατική μέθοδος μέσω καθετήρα (coiling, όπου το ανεύρυσμα γεμίζει με σπειράματα).

Η International Subarachnoid Aneurysm Trial (ISAT) έδειξε ότι σε ορισμένους τύπους ανευρυσμάτων, το coiling υπερτερεί του clipping όσον αφορά την επιβίωση και τη λειτουργική αποκατάσταση. Παρόλα αυτά, πολλά ανευρύσματα αντιμετωπίζονται με clipping, ειδικά όταν έχουν περίπλοκη ανατομία.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι έως και το 80% των εγκεφαλικών επεισοδίων μπορούν να προληφθούν μέσω του ελέγχου παραγόντων κινδύνου όπως η υπέρταση, το κάπνισμα, η υψηλή χοληστερόλη, ο διαβήτης και η παχυσαρκία. Οι διεθνείς οδηγίες τονίζουν τη σημασία της υγιεινής διατροφής, της τακτικής άσκησης και του περιορισμού της κατανάλωσης αλκοόλ.

Η αποκατάσταση μετά από εγκεφαλικό ή ρήξη ανευρύσματος μπορεί να είναι μακρά και δύσκολη. Τα συχνότερα προβλήματα περιλαμβάνουν κινητικές δυσκολίες, διαταραχές λόγου, γνωστικές δυσλειτουργίες και συναισθηματικές αλλαγές. Η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από την έγκαιρη παρέμβαση και τη σοβαρότητα της αρχικής βλάβης.

Τα ανευρύσματα και το εγκεφαλικό επεισόδιο δεν είναι το ίδιο, αλλά ένα ρήγμα ανευρύσματος μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα συμπτώματα μιας ρήξης ανευρύσματος ή πιθανής ρήξης περιλαμβάνουν έναν κεραυνοβόλο πονοκέφαλο, αδυναμία ή παράλυση στη μία πλευρά του προσώπου και δυσκολία στην ομιλία και τη σκέψη. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να αναζητήσετε επείγουσα ιατρική περίθαλψη εάν κάποιος εμφανίζει αυτά τα συμπτώματα.