Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα μια ανάλυση με τίτλο «Περισσότερη αβεβαιότητα, λιγότερα δάνεια: πώς η πολιτική των ΗΠΑ επηρεάζει τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στην Ευρώπη», υπογραμμίζοντας τις επιπτώσεις της αμερικανικής πολιτικής στην ευρωζώνη.

Η μελέτη, γραμμένη από τις Αναστασία Αλλαγιώτη, Giada Bozzelli, Paola Di Casola, Caterina Mendicino, Ana Skoblar και Sofia Velasco, εξηγεί πως η αβεβαιότητα που προκαλείται από την οικονομική πολιτική των ΗΠΑ επηρεάζει άμεσα τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να λάβουν δάνεια, περιορίζοντας έτσι τις επενδύσεις και μειώνοντας την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής.

Η έρευνα αποδεικνύει ότι περίοδοι αυξημένης αβεβαιότητας, ειδικά αυτές που συνδέονται με αλλαγές στη δημοσιονομική, νομισματική ή εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, δημιουργούν πιέσεις στην ευρωπαϊκή πιστωτική αγορά. Οι επιχειρήσεις αντιδρούν περιορίζοντας ή καθυστερώντας τις επενδύσεις τους, ενώ οι τράπεζες γίνονται πιο αυστηρές στα κριτήρια δανειοδότησης. Αυτό δημιουργεί έναν αρνητικό κύκλο, όπου η μειωμένη δανειοδότηση περιορίζει την ανάπτυξη και υπονομεύει τα μέτρα τόνωσης που εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες.

Ο Δείκτης Οικονομικής Πολιτικής Αβεβαιότητας (Economic Policy Uncertainty Index – EPU) αποτυπώνει ξεκάθαρα αυτή την κατάσταση, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Κάθε μεγάλη κρίση, από το Brexit έως την πανδημία της COVID-19 και τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχει συνοδευτεί από απότομες αυξήσεις στην αβεβαιότητα. Σήμερα, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι ασάφειες σχετικά με την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ ωθούν τον δείκτη σε νέα ύψη, παρά τη συγκριτικά χαμηλή χρηματοπιστωτική μεταβλητότητα στις αγορές.

Χρησιμοποιώντας μακροοικονομικά στοιχεία της ευρωζώνης από το 2003, η έρευνα επικεντρώθηκε στις συνέπειες ενός «σοκ αβεβαιότητας» που προέρχεται από τις ΗΠΑ. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μια τέτοια αλλαγή οδηγεί σε σταδιακή μείωση του ρυθμού αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις, με τη μεγαλύτερη επίδραση να παρατηρείται περίπου δύο χρόνια μετά το αρχικό σοκ, φτάνοντας περίπου το μισό ποσοστιαίο σημείο. Η αρνητική αυτή επίδραση γίνεται ακόμα πιο έντονη όταν αυξάνεται η χρηματοπιστωτική μεταβλητότητα, καθώς οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερη αποζημίωση για τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν.

Επιπλέον, η ανάλυση αξιοποίησε δεδομένα από τράπεζες και επιχειρήσεις, αναδεικνύοντας τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Τράπεζες με μεγαλύτερη έκθεση στο δολάριο ή με υψηλότερα ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι πιο ευάλωτες. Αυτές οι τράπεζες περιορίζουν τη χορήγηση νέων δανείων, αυξάνουν τα επιτόκια και μειώνουν τη διάρκεια των συμβάσεων. Οι επιπτώσεις είναι πιο έντονες σε επιχειρήσεις που έχουν ισχυρούς εμπορικούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναδεικνύοντας τον διεθνή αντίκτυπο της αβεβαιότητας.

Οι συγγραφείς της μελέτης τονίζουν ότι η αποτελεσματικότητα των μειώσεων επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μειώνεται σημαντικά σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας. Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων ανταποκρίνονται κατά περίπου 20% λιγότερο σε μια τυπική μείωση επιτοκίων όταν προηγείται μια αύξηση στον δείκτη αβεβαιότητας πολιτικής στις ΗΠΑ. Για κλάδους με υψηλή επενδυτική δραστηριότητα, η μείωση αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη.

Το συμπέρασμα είναι ότι η αβεβαιότητα λειτουργεί σαν «σκιά» στην ευρωπαϊκή οικονομία, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα των επιχειρηματικών στρατηγικών και των κυβερνητικών παρεμβάσεων. Όσο οι διεθνείς εξελίξεις, και κυρίως οι αμερικανικές πολιτικές επιλογές, παραμένουν αβέβαιες, οι τράπεζες θα διστάζουν να δανείσουν και οι επιχειρήσεις θα αναβάλλουν τις επενδύσεις τους. Η ανάλυση καταλήγει στο ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις για τη στήριξη της ανάπτυξης και της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης αβεβαιότητας.