Σημαντικές ανακατατάξεις αναμένονται στα προγράμματα και τα έργα του ΕΣΠΑ 2021-2027, καθώς εξετάζεται η ανακατανομή κοινοτικών πόρων ύψους 2,6 δισ. ευρώ. Η κίνηση αυτή υπαγορεύεται από τις νέες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οποίες εστιάζουν σε τομείς όπως η στέγαση, τα ύδατα, η άμυνα, η ενεργειακή αναβάθμιση και η ανταγωνιστικότητα.

Παράλληλα, μια ακόμη ανακατανομή κοινοτικών πόρων βρίσκεται σε εξέλιξη στο Ταμείο Ανάκαμψης. Στόχος είναι να αποφευχθεί η απώλεια κονδυλίων λόγω ανεφάρμοστων οροσήμων ή έργων που δεν αναμένεται να ολοκληρωθούν εγκαίρως, δηλαδή πριν από τον Αύγουστο του 2026. Ενδεικτικό της σημασίας που αποδίδεται στην αναθεώρηση αυτή είναι η άφιξη στην Αθήνα, την ερχόμενη εβδομάδα, στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με επικεφαλής τον Ντέκλαν Κοστέλο, αναπληρωτή γενικό διευθυντή Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Κομισιόν, και τη Σελίν Γκάουερ, γενική διευθύντρια της Ειδικής Ομάδας για τις Μεταρρυθμίσεις και τις Επενδύσεις της Κομισιόν.

Η λεγόμενη ενδιάμεση αναθεώρηση του ΕΣΠΑ αντανακλά τις σύγχρονες ανάγκες και προκλήσεις, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση, τη δυσκολία εύρεσης στέγης στην Ευρώπη, την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη-μέλη καλούνται να ανακατανείμουν το 10% του προϋπολογισμού κάθε προγράμματος, τομεακού ή περιφερειακού, προς τις νέες προτεραιότητες. Δεδομένου ότι το συνολικό ύψος του ελληνικού ΕΣΠΑ ανέρχεται σε 26 δισ. ευρώ, δυνητικά μπορούν να ανακατανεμηθούν 2,6 δισ. ευρώ. Επιπλέον, μια σημαντική αλλαγή είναι ότι πλέον δικαιούνται χρηματοδότηση και οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Οι σχετικοί κανονισμοί παρουσιάστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την περασμένη εβδομάδα, μετά από συμφωνία μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, καθώς και σε όλα τα υπουργεία και τις περιφέρειες, έχει ήδη ξεκινήσει η προετοιμασία των προτάσεων, οι οποίες αναμένεται να είναι έτοιμες έως το τέλος του έτους.

Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, η Ελλάδα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της στέγασης. Ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Νίκος Παπαθανάσης, έχει δηλώσει ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν για ένα πρόγραμμα που θα συνδυάζει την ανακαίνιση παλαιών κατοικιών με την ενεργειακή αναβάθμιση, με στόχο την αύξηση της προσφοράς ακινήτων στην αγορά. Επίσης, υπάρχει ενδιαφέρον για τον τομέα των υδάτων, δεδομένων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα νησιά, καθώς και για τον τομέα της άμυνας, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα χρηματοδότησης έργων υποδομής διπλής χρήσης, στρατιωτικής και πολιτικής. Για παράδειγμα, μια γέφυρα ή ένας οδικός άξονας που εξυπηρετεί τόσο τον στρατό όσο και τις ανάγκες μιας περιοχής θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο αυτής της προτεραιότητας. Στην ουσία, ορισμένα από τα υφιστάμενα έργα του ΕΣΠΑ θα ενταχθούν στις νέες προτεραιότητες, προκειμένου να επωφεληθούν από τα παρεχόμενα κίνητρα.

Τα κίνητρα που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μετακίνηση πόρων στις νέες προτεραιότητες περιλαμβάνουν προκαταβολή 20%, καθώς και παράταση ενός έτους. Έτσι, αντί για το ν+2, που δίνει περιθώριο 2 ετών μετά τη λήξη του προγράμματος (έως το 2029), για τα έργα των νέων προτεραιοτήτων θα ισχύσει το ν+3, δηλαδή έως το 2030. Επιπλέον, οι πόροι που επαναπρογραμματίζονται θα επωφεληθούν από υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης, αυξημένα κατά 10%, μειώνοντας έτσι την απαιτούμενη εθνική συνεισφορά.

Στο Ταμείο Ανάκαμψης, η αναθεώρηση έχει χαρακτήρα κατεπείγοντος, λόγω του περιορισμένου χρόνου που απομένει. Σύμφωνα με πηγές του Ταμείου, προτεραιότητα στις διαπραγματεύσεις της ερχόμενης εβδομάδας θα δοθεί στην απλούστευση των 194 οροσήμων που απομένουν μέχρι τη λήξη του, προκειμένου να εισπραχθεί και η τελευταία δόση. Παράλληλα, θα συζητηθεί η απένταξη έργων που δεν έχουν προοπτικές ολοκλήρωσης εντός των προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων.

Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα έχει ικανοποιήσει το 37% των στόχων και οροσήμων, έχοντας εισπράξει 9,94 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 11,4 δισ. ευρώ σε δάνεια, συνολικά 21,3 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 59% των συνολικών πόρων που δικαιούται. Με την έγκριση του 6ου αιτήματος για επιχορηγήσεις, ύψους 2,1 δισ. ευρώ, το οποίο υπεβλήθη τον Ιούλιο, το ποσό θα ανέλθει στα 23,4 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 65% των πόρων που αναλογούν στη χώρα.