Οι αξονικές τομογραφίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ιατρικής, σώζοντας ζωές και αποκαλύπτοντας εγκαίρως σοβαρά προβλήματα υγείας. Ωστόσο, μια πρόσφατη έρευνα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας ότι η αλόγιστη αύξηση των εξετάσεων μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι αξονικές που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ το 2023 ενδέχεται να οδηγήσουν σε περίπου 100.000 νέα περιστατικά καρκίνου στο μέλλον. Σε ατομικό επίπεδο, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου από μία αξονική θεωρείται αμελητέος και οι ασθενείς δεν θα πρέπει να αποφεύγουν την εξέταση όταν αυτή είναι ιατρικά απαραίτητη.

Όμως, ο αριθμός των αξονικών στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 30% από το 2007, γεγονός που προβληματίζει τους ερευνητές, οι οποίοι εκτιμούν ότι πολλές από αυτές δεν είναι απαραίτητες, εκθέτοντας τους ασθενείς σε αχρείαστη ιοντίζουσα ακτινοβολία.

Η επιστημονική ομάδα από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, δημοσίευσε την έρευνα στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Internal Medicine. Σύμφωνα με την έρευνα, τα χαμηλά επίπεδα ιοντίζουσας ακτινοβολίας από τις αξονικές θα μπορούσαν θεωρητικά να σχετίζονται με το 5% όλων των νέων διαγνώσεων καρκίνου στη χώρα. Οι αξονικές του 2023, όπως προαναφέρθηκε, ενδέχεται να οδηγήσουν σε πάνω από 100.000 μελλοντικά περιστατικά καρκίνου.

Τα ανώνυμα δεδομένα προέρχονται από 143 νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα στις ΗΠΑ, καταγεγραμμένα στο UCSF International CT Dose Registry. Βάσει αυτών των στοιχείων, υπολογίστηκε ότι πραγματοποιήθηκαν 93 εκατομμύρια αξονικές το 2023, σε 62 εκατομμύρια ασθενείς. Η ομάδα εκτιμά πως οι αξονικές του 2023 μπορεί να συνδεθούν με 103.000 μελλοντικά περιστατικά καρκίνου, λαμβάνοντας υπόψη τους σχετικούς κινδύνους ακτινοβολίας.

Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε υποθέσεις και ιστορικά δεδομένα από γεγονότα υψηλής ακτινοβολίας. Εάν επιβεβαιωθεί, η αξονική τομογραφία θα μπορούσε να καταταχθεί στους σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για καρκίνο, σε επίπεδο πληθυσμού, όπως η κατανάλωση αλκοόλ.

«Η αξονική συχνά σώζει ζωές, όμως οι πιθανοί κίνδυνοί της υποτιμώνται. Ακόμα και πολύ μικροί κίνδυνοι μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικό αριθμό μελλοντικών καρκίνων, λόγω του τεράστιου όγκου εξετάσεων στις ΗΠΑ», τονίζει η διεθνής ομάδα, με επικεφαλής την επιδημιολόγο Ρεβέκα Σμιθ Μπίντμαν από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.

Μέχρι σήμερα, οι κίνδυνοι είναι θεωρητικοί, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Είναι γνωστό ότι οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας προκαλούν καρκίνο, αλλά τα δεδομένα για τις χαμηλές δόσεις δεν είναι ξεκάθαρα.

Οι εκτιμήσεις στηρίζονται κυρίως σε μακροχρόνιες μελέτες επιζώντων από ατομικές βόμβες και ατόμων που εκτέθηκαν σε μεγάλες πυρηνικές καταστροφές. Για παράδειγμα, σε ομάδα 25.000 επιζώντων της Χιροσίμα που δέχθηκαν δόση αντίστοιχη με τρεις ή περισσότερες αξονικές, παρατηρήθηκε μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση στον κίνδυνο καρκίνου στη διάρκεια της ζωής.

Το κατά πόσο αυτά τα ευρήματα ισχύουν για τις αξονικές είναι θέμα συζήτησης. Οι θεωρητικοί κίνδυνοι πρέπει πάντα να σταθμίζονται σε σχέση με τα οφέλη, καθώς οι σημερινές αξονικές μπορούν να εντοπίσουν πολλές κρυφές παθήσεις με πολύ χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας, περίπου όσες απορροφά ένα άτομο από το περιβάλλον του σε τρία χρόνια.

«Οποιοσδήποτε κίνδυνος από μια αξονική σε ασθενή που ήδη νοσεί πιθανότατα είναι πολύ μικρότερος από τον κίνδυνο της ίδιας της ασθένειας», δήλωσε στο Science Alert η ειδικός στην απεικόνιση CT Σίνθια Μακόλαφ, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Φυσικών στην Ιατρική.

Για παράδειγμα, σε μεγάλη δοκιμή στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε μείωση 20% στους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα σε καπνιστές και πρώην καπνιστές που έκαναν αξονικές χαμηλής δόσης σε σχέση με εκείνους που έκαναν μόνο ακτινογραφία θώρακος.

Επιπλέον, η δόση επηρεάζεται από τον τύπο του μηχανήματος, τη διάρκεια εξέτασης, το σωματικό μέγεθος του ασθενούς και την ευαισθησία του συγκεκριμένου οργάνου που εξετάζεται.

«Για να μετρηθεί με ακρίβεια ο κίνδυνος στη διάρκεια της ζωής θα χρειάζονταν δεκαετίες παρακολούθησης πολύ μεγάλων πληθυσμών», αναγνωρίζουν οι επιστήμονες που πραγματοποίησαν την έρευνα.

Τα αποτελέσματα δείχνουν πως ορισμένα άτομα ίσως είναι πιο ευάλωτα στις χαμηλές δόσεις ακτινοβολίας από άλλα. Οι ενήλικες κάνουν τη μεγάλη πλειονότητα των αξονικών, όμως οι εκτιμώμενοι κίνδυνοι φαίνεται να είναι υψηλότεροι για παιδιά και εφήβους. Όσοι υποβάλλονται σε αξονική πριν την ηλικία του ενός έτους φαίνεται να έχουν αυξημένο πιθανό κίνδυνο για καρκίνο του θυρεοειδούς, κάτι που παρατηρείται πιο συχνά σε κορίτσια.

Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί αν και πώς η χαμηλή δόση ιοντίζουσας ακτινοβολίας επηρεάζει πραγματικά τον κίνδυνο καρκίνου. Στο παρόν, είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι περιττές αξονικές όταν υπάρχουν εναλλακτικές χωρίς ακτινοβολία, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί.

Τα ευρήματα δείχνουν πως χρειάζεται προσοχή στη μακροχρόνια έκθεση, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει τη χρήση της αξονικής όταν υπάρχει κλινική ανάγκη. Σε καλά επιλεγμένες περιπτώσεις, η διαγνωστική και θεραπευτική αξία της αξονικής υπερτερεί σημαντικά των πιθανών κινδύνων.