Δύο χρόνια έχουν περάσει από την 7η Οκτωβρίου 2023, όταν το Ισραήλ βίωσε μια πρωτοφανή τραγωδία. Η φονική επίθεση της Χαμάς σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Χιλιάδες ρουκέτες, παραβίαση συνόρων, μαζικές σφαγές και απαγωγές αμάχων προκάλεσαν ένα σοκ τεράστιων διαστάσεων, με το Τελ Αβίβ να κάνει λόγο για τη «δική του 11η Σεπτεμβρίου».

Σήμερα, συγγενείς και φίλοι των θυμάτων τίμησαν τη μνήμη τους με ενός λεπτού σιγή στον χώρο του φεστιβάλ Νόβα, όπου 370 άνθρωποι, κυρίως νέοι, έχασαν τη ζωή τους από την αιφνιδιαστική έφοδο των μαχητών της Χαμάς. Αυτή η επίθεση αποτέλεσε την έναρξη του συνεχιζόμενου πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας.

Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολέγιο και διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στο skai.gr και στα podcast του ΣΚΑΪ για τη Μέση Ανατολή, εξηγεί τα γεγονότα που οδήγησαν στην ημέρα που πάγωσε την περιοχή και τον πλανήτη.

Η Χαμάς, από μια τοπική ισλαμιστική οργάνωση, μετατράπηκε σε έναν ισχυρό στρατιωτικό και πολιτικό βραχίονα. Κατάφερε να αιφνιδιάσει το κράτος του Ισραήλ και είχε την υποστήριξη χωρών όπως το Ιράν και το Κατάρ.

Μέσα από την ανάλυση του κ. Φίλη, αναδεικνύονται οι αιτίες, τα κενά ασφαλείας, οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας και οι προοπτικές για το Ισραήλ και τη Γάζα. Η 7η Οκτωβρίου δεν ήταν απλώς μια τρομοκρατική επίθεση, αλλά η αρχή ενός νέου κεφαλαίου στην πολύπλοκη ιστορία της Μέσης Ανατολής.

Η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987 κατά την έναρξη της Πρώτης Ιντιφάντα από τον σεΐχη Αχμέντ Γιασίν και τον Μοχάμεντ Τάχα της παλαιστινιακής πτέρυγας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Εκείνη την περίοδο, πραγματοποιήθηκαν βομβιστικές ενέργειες αυτοκτονίας και άλλες επιθέσεις κυρίως κατά Ισραηλινών αμάχων.

Το βασικό πλεονέκτημα της Χαμάς, που προέρχεται από την αντίληψη των Αδελφών Μουσουλμάνων, είναι τα εκτεταμένα προγράμματα κοινωνικής διείσδυσης και επιρροής.

Χάρη σε αυτά, οι μουσουλμανικές αδελφότητες σε πολλές χώρες αποκτούν μεγάλη δημοτικότητα, διεισδύοντας σε ομάδες με περισσότερες ανάγκες και προσφέροντας τα απαραίτητα.

Δημιουργούν νοσοκομεία, εκπαιδευτικά συστήματα, βιβλιοθήκες και κοινωνικές υπηρεσίες.

Η διακήρυξή τους καλεί στην καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και την αντικατάστασή του με ένα παλαιστινιακό ισλαμικό κράτος, συμπεριλαμβανομένων της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας.

Η Χαμάς περιγράφει την προσέγγισή της ως βαθιά πολιτική και όχι θρησκευτική ή αντισημιτική. Ωστόσο, υπάρχουν δηλώσεις και συγγράμματα που αντικατοπτρίζουν την επίδραση αντισημιτικών θεωριών συνωμοσίας.

Η Χαμάς κέρδισε τις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές το 2006, αλλά έκτοτε δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη.

Η Γάζα είναι μια περιοχή με μέγεθος όσο το νησί της Άνδρου και κατοικείται από 1,8 έως 2 εκατομμύρια ανθρώπους.

Υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το αν οι μέθοδοι της Χαμάς επιτρέπουν στον λαό της Γάζας να εκφράζεται ελεύθερα, καθώς θεωρείται μια αυταρχική δύναμη.

Σε αντίθεση με τη Χαμάς, η Φατάχ θεωρείται μια πιο μετριοπαθής δύναμη στον παλαιστινιακό θύλακα.

Η Χαμάς κέρδισε επικοινωνιακά σε σύγκριση με τη Φατάχ, η οποία θεωρείται διαπλεκόμενη, διεφθαρμένη και αναποτελεσματική.

Μετά τη μάχη για τη Γάζα τον Ιούνιο του 2007, πολλοί εκλεγμένοι αξιωματούχοι της Χαμάς εκδιώχθηκαν από τις θέσεις τους στην Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή στη Δυτική Όχθη και αντικαταστάθηκαν από μέλη της Φατάχ.

Ο Μαχμούντ Αμπάς της Φατάχ εξέδωσε διάταγμα που έθετε εκτός νόμου τη στρατιωτική και εκτελεστική δύναμη της Χαμάς.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Μπενιαμίν Νετανιάχου επέλεξε τη Χαμάς ως συνομιλητή και ότι ένα κομμάτι των Ισραηλινών αποφάσισε να χρηματοδοτήσει τη Χαμάς για να είναι η κυρίαρχη δύναμη εντός των Παλαιστινίων.

Η Χαμάς θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την ΕΕ, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Ιαπωνία, ενώ απαγορεύεται η συμμετοχή της στην Ιορδανία.

Τα τελευταία χρόνια, πληθαίνουν τα ερωτήματα για το ποιοι χρηματοδοτούν τη Χαμάς.

Μέχρι πρότινος, το Κατάρ και η Τουρκία φαινόταν να στηρίζουν περισσότερο τη Χαμάς.

Οι μουσουλμανικές αδελφότητες δεν είναι επιθυμητές στον αραβικό κόσμο, με εξαίρεση το Κατάρ και την Τουρκία.

Η εξουδετέρωση της Χαμάς θα ήταν μια βολική εξέλιξη για τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και άλλες αραβικές δυνάμεις, οι οποίες ικανοποιούνται με το γεγονός ότι το Ισραήλ κάνει τη «βρώμικη δουλειά» σε βάρος της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και του Ιράν.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους φτάσαμε στην 7η Οκτωβρίου του 2023, που θεωρείται η «11η Σεπτεμβρίου» του Ισραήλ.

Οι Αρχές αιφνιδιάστηκαν από μια τρομοκρατική οργάνωση που έδρασε εντός του Ισραήλ, αφήνοντας ένα βαθύ αποτύπωμα στις ψυχές των Ισραηλινών.

Ένας λόγος είναι οι συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις στο Ισραήλ από το 2019, με κυβερνήσεις συνεργασίας που παρέμειναν λίγους μήνες στη θέση τους και μια πρωτοφανής πολιτική αναταραχή.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι από το 2007 και μετά δεν υπήρχε κάτι που να συνιστά απειλή ασφαλείας ζωτικής σημασίας για τους Ισραηλινούς σε καθημερινή βάση.

Ο μέσος Ισραηλινός το 2023 αισθανόταν πολύ παραπάνω ασφάλεια από αυτήν που πραγματικά είχε.

Οι υπηρεσίες ασφαλείας φάνηκαν να μη δίνουν τη δέουσα σημασία σε πληροφορίες που τους είχαν περιέλθει και υποτίμησαν την κατάσταση.

Η Χαμάς οργάνωνε για καιρό αυτήν την επίθεση, η οποία απαιτούσε πολύ καλή προετοιμασία.

Με βάση μαρτυρίες, για σχεδόν 12 ώρες, οι κάτοικοι των κιμπούτς ήταν μόνοι τους σε αυτήν την άνιση μάχη.

Ξεκίνησε τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου η επίθεση και μέχρι τις 5 το απόγευμα οι κάτοικοι ήταν κρυμμένοι στα σπίτια τους ή σε καταφύγια, με την αδράνεια των ισραηλινών Αρχών να είναι παροιμιώδης.

Η Χαμάς έριξε μαζικά πυραύλους, με αποτέλεσμα οι Ισραηλινοί να σπεύσουν στα καταφύγια εντός των σπιτιών τους.

Κάθε σπίτι κοντά στη Λωρίδα της Γάζας ή στο βόρειο Ισραήλ κοντά στον Λίβανο διαθέτει καταφύγιο μέσα στο σπίτι.

Το κάθε καταφύγιο είναι ένα επιπλέον δωμάτιο που αντέχει την επίθεση, ακόμη κι αν καταστραφεί το υπόλοιπο σπίτι.

Οι ιστορίες των κατοίκων από εκείνη τη μοιραία μέρα είναι συγκλονιστικές.

Οι τρομοκράτες, όταν βρέθηκαν στον λόφο που λάμβανε χώρα το φεστιβάλ, είδαν ανθρώπους να τρέχουν και ενημέρωσαν τους υπόλοιπους. Αυτό ήταν κάτι τυχαίο, ενώ όλο το υπόλοιπο ήταν κάτι πολύ καλά οργανωμένο.

Η ηγεσία του Ισραήλ μετά την 7η Οκτωβρίου βρίσκεται σε σοκ.

Υπάρχουν ακόμα όμηροι στα χέρια της Χαμάς, οι περισσότεροι εκ των οποίων πιθανολογείται ότι είναι ήδη νεκροί.

Η πρώτη αντίδραση της ισραηλινής ηγεσίας ήταν «θα αλλάξουμε τον χάρτη της Μέσης Ανατολής για τις επόμενες δεκαετίες».

Η Χαμάς έχει εξουδετερωθεί υπηρεσιακά, με τις πυραυλικές της δυνατότητες να είναι μηδαμινές και τα λαγούμια να έχουν ελεγχθεί από τους Ισραηλινούς.

Το ίδιο συμβαίνει και με τη Χεζμπολάχ, ενώ το Ιράν ταπεινώθηκε ουκ ολίγες φορές από το Ισραήλ.

Έχουν μείνει οι Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι όμως είναι πιο ήσυχοι το τελευταίο διάστημα απέναντι στο Ισραήλ.

Ωστόσο, το Ισραήλ είναι εμφανώς αποδυναμωμένο σε επίπεδο διπλωματίας και κοινής γνώμης.

Πολλοί που στο παρελθόν στέκονταν στο πλευρό των Ισραηλινών, σήμερα λένε ότι στέκονται στο πλευρό των Παλαιστινίων της Γάζας.

Το Ισραήλ έχει χάσει τον πόλεμο της επικοινωνίας, πάσχοντας από μια τύφλωση: έχει κερδίσει τον πόλεμο, αλλά δεν ξέρει πώς να προωθήσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα.

Έχουμε μια νέα Μέση Ανατολή με παλαιά αφηγήματα.

Έχουμε μια σε εξέλιξη ανθρώπινη τραγωδία, με το Ισραήλ να έχει κερδίσει εμφατικά τον πόλεμο, αλλά να μην έχει βρει τρόπο να κερδίσει την ειρήνη.

Τουλάχιστον μέχρι πρότινος.