Για δεκαετίες, το πανεπιστήμιο θεωρούνταν η μοναδική οδός προς την επιτυχία. Όμως, η Gen Z αμφισβητεί αυτή την αντίληψη, καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη απειλεί θέσεις εργασίας και παραδοσιακά επαγγέλματα.

Στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, όλο και περισσότεροι νέοι επιλέγουν την επαγγελματική κατάρτιση και την εξειδίκευση σε τεχνικά επαγγέλματα, αφήνοντας πίσω τα τετραετή πτυχία. Η φράση «αν δεν θέλει τα γράμματα ας μάθει μια τέχνη» ακούγεται πιο επίκαιρη από ποτέ.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Gallup, μόνο το ένα τρίτο των Αμερικανών θεωρεί την πανεπιστημιακή εκπαίδευση «πολύ σημαντική», σε αντίθεση με το 2010, όπου το ποσοστό άγγιζε τα τρία τέταρτα. Ένα σημαντικό ποσοστό Αμερικανών εκφράζει μικρή ή καθόλου εμπιστοσύνη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, θεωρώντας ότι τα πανεπιστήμια δεν παρέχουν σχετικές δεξιότητες και είναι υπερβολικά ακριβά.

Τα δίδακτρα για ένα τετραετές πτυχίο στα δημόσια πανεπιστήμια της Αμερικής έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια (λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό).

Παρόλο που η Τεχνητή Νοημοσύνη δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, δυσχεραίνει την εύρεση εργασίας για τους αποφοίτους. Σύμφωνα με τον economist, εταιρείες που υιοθετούν την Τεχνητή Νοημοσύνη τείνουν να προσλαμβάνουν λιγότερους νέους υπαλλήλους γραφείου, όπως διαπιστώνουν μελέτες από τα πανεπιστήμια Στάνφορντ, Χάρβαρντ και King’s College του Λονδίνου.

Τον Νοέμβριο, το 6,8% των νέων 20 έως 24 ετών με πτυχίο στην Αμερική ήταν άνεργοι, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για όσους είχαν μόνο απολυτήριο λυκείου ήταν 8,6%. Επιπλέον, πάνω από τους μισούς αποφοίτους πανεπιστημίου που έχουν βρει εργασία είναι υποαπασχολούμενοι, εργαζόμενοι δηλαδή σε θέσεις που δεν απαιτούν πτυχίο.

Ταυτόχρονα, παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον για χειρωνακτικές εργασίες. Μια διαφήμιση στο μετρό του Λονδίνου αναφέρει: «Γεια σου Τεχνητή Νοημοσύνη, λύγισε αυτόν τον χάλκινο σωλήνα», με την απάντηση ενός ρομπότ: «Συγγνώμη, δεν μπορώ να το κάνω αυτό». Η διαφήμιση καλεί τους θεατές να «μάθουν ένα επάγγελμα και να προετοιμάσουν την καριέρα τους για το μέλλον».

Νέοι υδραυλικοί και ηλεκτρολόγοι δημοσιεύουν βίντεο από την εργασία τους στα social media, συγκεντρώνοντας χιλιάδες προβολές. Έρευνα διαπίστωσε ότι το ένα τρίτο των ενηλίκων θα συμβούλευε τους νέους να φοιτήσουν σε επαγγελματική σχολή, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από ό,τι θα τους ενθάρρυνε να πάνε στο πανεπιστήμιο.

Οι εγγραφές σε διετή επαγγελματικά προγράμματα έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 20% από το 2020, ενώ ο αριθμός των ενεργών μαθητευόμενων έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2014 έως το 2024.

Οι απόφοιτοι πανεπιστημίου άνω των 25 ετών εξακολουθούν να απολαμβάνουν χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας και υψηλότερους μισθούς. Ωστόσο, τα αποτελέσματα διαφέρουν ανάλογα με το πτυχίο. Οι απόφοιτοι θετικών επιστημών και μηχανικών κερδίζουν σημαντικά περισσότερα χρήματα σε σχέση με τους αποφοίτους ανθρωπιστικών επιστημών. Για παράδειγμα, ο μέσος ετήσιος μισθός ενός τεχνικού ανελκυστήρων στην Αμερική είναι 106.580 δολάρια.

Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη ζήτηση για εργάτες με χειρωνακτική εργασία σε βιομηχανίες όπως η προηγμένη μεταποίηση και η άμυνα. Σχεδόν το 60% των νέων θέσεων εργασίας στην κατασκευή και το σχεδιασμό τσιπ αναμένεται να παραμείνουν κενές λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού. Ο Jensen Huang, Διευθύνων Σύμβουλος της Nvidia, τόνισε ότι τα κέντρα δεδομένων για την Τεχνητή Νοημοσύνη θα απαιτήσουν εκατοντάδες χιλιάδες ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς και ξυλουργούς.

Στη Βρετανία, υπάρχει έλλειψη 35.000 εξειδικευμένων συγκολλητών, απαραίτητων για την κατασκευή αιολικών πάρκων, πυρηνικών σταθμών και υποβρυχίων. Το ήμισυ του εργατικού δυναμικού συγκολλητών αναμένεται να συνταξιοδοτηθεί έως το 2027.

Παρά την αυξανόμενη ζήτηση, υπάρχει ένα στίγμα που συνδέεται με τις εργατικές δουλειές. Πολλοί γονείς τις θεωρούν «βρώμικες, σκοτεινές και επικίνδυνες» και «αδιέξοδο». Επίσης, η έλλειψη συντονισμού μεταξύ σχολείων, βιομηχανίας και κυβέρνησης δημιουργεί προβλήματα, καθώς τα κοινοτικά κολέγια προσφέρουν μαθήματα που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς.

Μια πιθανή λύση είναι η εφαρμογή συστημάτων όπως αυτό της Ελβετίας, όπου περίπου τα δύο τρίτα των νέων επιλέγουν την επαγγελματική κατάρτιση. Στο ελβετικό σύστημα, οι μαθητές μπορούν να εναλλάσσονται εύκολα μεταξύ επαγγελματικής και ακαδημαϊκής κατεύθυνσης. Η Ursula Renold, ειδικός στην επαγγελματική εκπαίδευση, υπογραμμίζει τη σημασία της «διαπερατότητας» του συστήματος.

Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να προωθηθούν μαθητείες με πτυχίο, όπου οι φοιτητές πληρώνονται από έναν εργοδότη για να αποκτήσουν πανεπιστημιακό πτυχίο και να λαμβάνουν ταυτόχρονα πρακτική άσκηση. Παρόμοια προγράμματα εμφανίζονται και στην Αμερική, όπως το πρόγραμμα μαθητείας της TSMC στην Αριζόνα. Ο Nolan Cunningham, ένας 23χρονος μαθητευόμενος τεχνικός, εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο για να αποφύγει τα χρέη και εργάζεται πλέον στην TSMC, παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα νανοτεχνολογίας.

Αυτή η αλλαγή πορείας προς την επαγγελματική κατάρτιση φαίνεται να είναι μια απάντηση στην αυξανόμενη ανησυχία για την αξία των παραδοσιακών πτυχίων σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, όπου η τεχνολογία και η αυτοματοποίηση επαναπροσδιορίζουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.