Σε κάθε γωνιά της γης, τα Μνημεία του Αγνώστου Στρατιώτη στέκουν ως ιεροί τόποι μνήμης, όπου η σιωπή και ο σεβασμός υπερβαίνουν κάθε πολιτική έκφραση. Είναι αφιερωμένα στους ανώνυμους ήρωες που θυσιάστηκαν για την πατρίδα, πέρα από παρατάξεις και ιδεολογίες.

Όπως επισημαίνει ο Θοδωρής Κολυδάς, η Ελλάδα παρουσιάζει μια μοναδική περίπτωση, καθώς είναι από τις ελάχιστες δημοκρατίες που επιτρέπουν διαδηλώσεις σε κοντινή απόσταση από το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, μπροστά από τη Βουλή των Ελλήνων. Αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, αποτελεί δείγμα δημοκρατικής ανεκτικότητας αλλά και πρόκληση για την πολιτική ωριμότητα της χώρας.

Τα Μνημεία του Αγνώστου Στρατιώτη, πέρα από τις εθνικές ιδιαιτερότητες, έχουν έναν κοινό σκοπό: να τιμούν σιωπηλά όσους έπεσαν για την πατρίδα, ως σύμβολα ενότητας, σεβασμού και ιστορικής μνήμης.

Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα που καθιέρωσε το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, το 1920, κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι. Κάθε βράδυ στις 18:30, πραγματοποιείται η τελετή αναζωπύρωσης της «Αιώνιας Φλόγας», ένα συγκινητικό τελετουργικό εθνικής ενότητας. Η πρόσβαση στο κοινό είναι ελεύθερη, αλλά οι διαδηλώσεις και οι πολιτικές συγκεντρώσεις απαγορεύονται βάσει προεδρικού διατάγματος του 1923. Οι αρχές αποκλείουν την περιοχή κατά τη διάρκεια κινητοποιήσεων, και κάθε πράξη βεβήλωσης θεωρείται εθνικό αδίκημα. Για τη Γαλλία, το μνημείο είναι σύμβολο της Δημοκρατίας και της Αντίστασης, όχι χώρος πολιτικής αντιπαράθεσης.

Στο Λονδίνο, το Cenotaph του Whitehall (1919), που σημαίνει "κενός τάφος", τιμά τους αγνοούμενους στρατιώτες. Κάθε Κυριακή της Μνήμης, η βασιλική οικογένεια και οι πολιτικοί ηγέτες καταθέτουν στεφάνια, ενώ τηρείται δίλεπτη σιγή. Ο Public Order Act απαγορεύει αυστηρά οποιαδήποτε διαδήλωση σε ακτίνα 50 μέτρων από το μνημείο, και η παραβίαση αντιμετωπίζεται ως προσβολή των νεκρών και του εθνικού συμβόλου.

Στην καρδιά της Ρώμης, το Altare della Patria φιλοξενεί από το 1921 το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη της Ιταλίας. Τοποθετημένο στο Vittoriano, φυλάσσεται 24 ώρες το 24ωρο από στρατιωτικό άγημα. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη μόνο σε όσους επιδεικνύουν σεβασμό και σιωπή, ενώ κάθε πολιτική εκδήλωση απαγορεύεται από τον ιταλικό Ποινικό Κώδικα. Το ιταλικό κράτος θεωρεί το μνημείο "ιερό έδαφος".

Στο Arlington National Cemetery, κοντά στην Ουάσινγκτον, βρίσκεται το Tomb of the Unknown Soldier. Από το 1921, φιλοξενεί λείψανα αγνώστων στρατιωτών και φρουρείται συνεχώς από το 3rd U.S. Infantry Regiment (“The Old Guard”). Οι τελετές διεξάγονται σε απόλυτη σιωπή, και οποιαδήποτε διαμαρτυρία απαγορεύεται με βάση τον ομοσπονδιακό νόμο (U.S. Code Title 38, Section 2413), με ποινές φυλάκισης. Ακόμη και ο πρόεδρος των ΗΠΑ καταθέτει στεφάνι σιωπηλά.

Στη Ρωσία, το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη δίπλα στο Κρεμλίνο τιμά τους πεσόντες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από το 1967. Με την επιγραφή «Το όνομά σου είναι άγνωστο, η πράξη σου αθάνατη», φυλάσσεται από την Προεδρική Φρουρά και θεωρείται στρατιωτικός χώρος υψηλής ασφαλείας. Κάθε πολιτική δραστηριότητα απαγορεύεται αυστηρά.

Το ελληνικό Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, έργο των Εμμανουήλ Λαζαρίδη και Φωκίωνα Ρωκ, εγκαινιάστηκε το 1932 μπροστά από τη Βουλή. Είναι ένα από τα λίγα μνημεία που βρίσκεται σε σημείο ανοιχτό σε δημόσιες διαδηλώσεις, χωρίς νομικά θεσπισμένη "ζώνη απαγόρευσης διαδηλώσεων". Όμως, κάθε προσβολή διώκεται ποινικά με βάση το άρθρο 334 του Ποινικού Κώδικα. Αυτή η ανεκτικότητα εκλαμβάνεται ως σύμβολο δημοκρατικής ωριμότητας, όπου η ελευθερία της διαμαρτυρίας συνυπάρχει με τον σεβασμό της εθνικής μνήμης.

Εν κατακλείδι, η Πολιτεία οφείλει να θεσπίσει μέτρα προστασίας για να διασφαλίσει τον σεβασμό του χώρου, χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία της έκφρασης. Ακόμη και όταν η κοινωνία διαφωνεί στους δρόμους, ο τάφος του άγνωστου ήρωα πρέπει να παραμείνει τόπος σιωπής, τιμής και εθνικής συνείδησης. Τα Μνημεία του Αγνώστου Στρατιώτη είναι οι σιωπηλοί θεματοφύλακες της συλλογικής μνήμης. Στην Ελλάδα, μένουν ανοιχτά για να θυμίζουν ότι η δημοκρατία φυλάσσεται από τον σεβασμό των πολιτών, συνδυάζοντας την ελευθερία με την ευθύνη.