Η αποπομπή του Αντρίι Γερμάκ, του πανίσχυρου στενού συνεργάτη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εν μέσω έρευνας για διαφθορά, προκαλεί πολιτικό σεισμό στο Κίεβο, σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ουκρανία, καθώς διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Η αποχώρηση του ανθρώπου που καθόριζε την εσωτερική πειθαρχία και διαπραγματευόταν για τον τερματισμό του πολέμου δημιουργεί ένα κενό εξουσίας γύρω από τον Ζελένσκι, σε μια κρίσιμη καμπή για το μέλλον της χώρας.

Ο Γερμάκ, πρώην παραγωγός κινηματογράφου και στενός συνεργάτης του Ζελένσκι, ήταν μια ισχυρή πολιτική φιγούρα, με την αντιπολίτευση και τους δημοσιογράφους να τον κατηγορούν για καταστολή και κατάχρηση εξουσίας, όπως σημειώνουν οι New York Times.

Ο Γερμάκ είχε αναλάβει κεντρικό ρόλο και στις διπλωματικές προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου. Στον τελευταίο γύρο συνομιλιών με την κυβέρνηση Τραμπ, ο Ζελένσκι τον είχε ορίσει επικεφαλής της ουκρανικής αντιπροσωπείας, παρά την εν εξελίξει έρευνα για διαφθορά.

Η παρουσία του Γερμάκ δίπλα στον Ουκρανό πρόεδρο είχε τραβήξει την προσοχή. Δημιουργούσε μια αντίθεση δίπλα στον μικρόσωμο Ζελένσκι, ειδικά στις φωτογραφίες με τις χακί στρατιωτικού τύπου ενδυμασίες. Στις κυβερνήσεις τόσο του Τραμπ όσο και του Μπάιντεν, ο Γερμάκ είχε εκνευρίσει αρκετούς αξιωματούχους, σύμφωνα με διπλωμάτες.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ολεξάντρ Μερέζκο, πρόεδρο της επιτροπής εξωτερικής πολιτικής του ουκρανικού Κοινοβουλίου, η αντικατάσταση του κορυφαίου διαπραγματευτή δεν θα αλλάξει τα θεμελιώδη ζητήματα των συνομιλιών. «Οι διαπραγματεύσεις είναι ομαδική δουλειά», δήλωσε. «Αν ένα άτομο αποχωρήσει, ο μηχανισμός δεν αλλάζει».

Ο Ζελένσκι έχει υπογραμμίσει ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέφερε ότι ουκρανική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον Ρουστέμ Ουμέροφ, «ήδη βρίσκεται καθ’ οδόν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες» για τις συνομιλίες.

«Η Ουκρανία συνεχίζει να εργάζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες με τον πιο εποικοδομητικό τρόπο», έγραψε ο Ζελένσκι, προσθέτοντας ότι αναμένει τα αποτελέσματα των προηγούμενων διαπραγματεύσεων στη Γενεύη «να οριστικοποιηθούν τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες» κατά τη συνάντηση της Κυριακής.

Την τελευταία εβδομάδα, ο Γερμάκ είχε διαπραγματευθεί για να μετριάσει μια πρόταση της κυβέρνησης Τραμπ, τα 28 σημεία της οποίας αντανακλούσαν σε μεγάλο βαθμό τις ρωσικές απαιτήσεις. Η πρόταση περιλάμβανε επίσης κάποιες υποσχέσεις για «εγγυήσεις ασφαλείας» για την αποτροπή νέας ρωσικής εισβολής, εγγυήσεις που θα επιβάλλονταν εν μέρει από τις ΗΠΑ, χωρίς όμως να διευκρινίζεται το επίπεδο της αμερικανικής δέσμευσης για την άμυνα της Ουκρανίας. Οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν το πλαίσιο αυτό με επιφύλαξη.

Η Ρωσία δηλώνει ότι αντιτίθεται στα ευρωπαϊκά σχέδια για «ειρηνευτική δύναμη» εντός της Ουκρανίας μετά από οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός. Η Ουκρανία, από την πλευρά της, αντιστέκεται στις ρωσικές απαιτήσεις για αποχώρηση από περιοχές στο Ντονμπάς που συνεχίζει να ελέγχει ο στρατός της, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Σλοβιάνσκ και Κραματόρσκ.

Ανακοινώνοντας την παραίτηση του Γερμάκ, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι ο πρώην συνεργάτης του είχε εκπροσωπήσει με συνέπεια τα ουκρανικά συμφέροντα στις συνομιλίες, αλλά απομακρυνόταν για να αποφευχθεί «η απόσπαση της προσοχής».

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ερευνητές είχαν ερευνήσει το σπίτι του Γερμάκ, αφού είχαν απαγγείλει κατηγορίες σε πρόσωπα που βρίσκονταν κοντά τόσο στον πρόεδρο όσο και στον ίδιο τον Γερμάκ για υπεξαίρεση εκατομμυρίων δολαρίων από εργολάβους της κρατικής εταιρείας Energoatom.

Ο Ζελένσκι δεν έχει εμπλακεί στην υπόθεση διαφθοράς και δεν κινδυνεύει να απομακρυνθεί από την προεδρία, καθώς ο στρατιωτικός νόμος απαγορεύει τις εκλογές και κανένα σημαντικό πολιτικό πρόσωπο δεν ζητά την παραίτησή του.

Η αποχώρηση του στενού συνεργάτη του μείωσε τις ανησυχίες ότι η Ρωσία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν το σκάνδαλο διαφθοράς ως μοχλό πίεσης για παραχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις.

Ακτιβιστές κατά της διαφθοράς υποστηρίζουν ότι ο Γερμάκ και ο Ουμέροφ είχαν σύγκρουση συμφερόντων στις διαπραγματεύσεις σχετικά με διατάξεις του ειρηνευτικού σχεδίου, όπως η προτεινόμενη αμνηστία για εγκλήματα πολέμου, που θα μπορούσε να καλύψει τις έρευνες που τους έχουν βάλει στο στόχαστρο.

Η αποχώρηση του Γερμάκ αποτελεί σημαντικό γεγονός στην πολιτική σκηνή της Ουκρανίας, καθώς είχε αποκτήσει τεράστια παρασκηνιακή ισχύ, συνδυάζοντας καθήκοντα αντιπροέδρου, πρωθυπουργού και επιτελάρχη σε ένα πρόσωπο.

Οι ακτιβιστές κατά της διαφθοράς πανηγύρισαν την παραίτησή του, αλλά ο Ζελένσκι αντιμετωπίζει το ερώτημα πώς θα διατηρήσει τον έλεγχο του κόμματός του και των υπουργείων χωρίς τον Γερμάκ.

Με τον Γερμάκ να μην είναι πια εκεί για να εποπτεύει την εσωτερική πολιτική και να διαχειρίζεται τις ειρηνευτικές συνομιλίες, ο πολιτικός έλεγχος του Ζελένσκι ενδέχεται να αποδυναμωθεί, λένε αναλυτές.

Πριν από την αποπομπή του, το πολιτικό σύστημα γύρω από τον Ζελένσκι είχε αποκτήσει το παρατσούκλι «Γερμακσίνα», καθώς ο στενός του συνεργάτης συγκέντρωνε εξουσίες πέρα από κάθε θεσμικό όριο.

Ο Γερμάκ ασκούσε τεράστια επιρροή, μοιράζοντας θέσεις και επιβάλλοντας πίστη, ενώ ήταν γνωστό ότι έλεγχε ένα ισχυρό δίκτυο φιλοκυβερνητικών καναλιών στο Telegram.

Η υπόθεση διαφθοράς που ανέτρεψε τον Γερμάκ ανέδειξε τον ρόλο του χρήματος ως συνεκτικό στοιχείο της ουκρανικής πολιτικής, με τους προέδρους της Ουκρανίας να χρησιμοποιούν τέτοιες «χάρες» για να κερδίσουν και να διατηρήσουν συμμάχους.

Ο προκάτοχος του Γερμάκ ως επιτελάρχης, ο Αντρίι Μπόγνταν, είχε παραδεχθεί ότι τέτοιου τύπου πελατειακά δίκτυα συνέχισαν να λειτουργούν και επί Ζελένσκι.

Απέναντι στη διαφθορά στέκεται η ουκρανική κοινωνία των πολιτών, ένα ενεργό δίκτυο εθελοντών, ΜΚΟ και διαδικτυακών ομάδων, με την αποπομπή του Γερμάκ να θεωρείται νίκη γι’ αυτή τη δύναμη.

Ο Ζελένσκι έχει δείξει ότι ανταποκρίνεται στην πίεση, αλλάζοντας πορεία όταν παρερμήνευσε το κλίμα της κοινής γνώμης και προώθησε έναν νόμο που θα περιόριζε την ανεξαρτησία των αρχών κατά της διαφθοράς.

Ο Γερμάκ άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξουν κι άλλες εξελίξεις μετά την αποχώρησή του, λέγοντας ότι σκοπεύει να καταταγεί στον στρατό και να πολεμήσει τους Ρώσους. «Πηγαίνω στο μέτωπο», έγραψε ο Γερμάκ. «Είμαι έντιμος και αξιοπρεπής άνθρωπος».