Ο Όσιος Νείλος ο Ασκητής έζησε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Θεοδοσίου και Αρκαδίου, στα τέλη του 4ου και στις αρχές του 5ου αιώνα. Καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη, όπου κατείχε τη θέση του επιφανούς δικαστικού (ἔπαρχος) και ήταν μαθητής του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Παρά την υψηλή θέση του και την οικογένειά του, αποφάσισε μαζί με τη σύζυγό του να ακολουθήσουν τον μοναχικό βίο. Η σύζυγός του αποσύρθηκε με την κόρη τους, ενώ ο Νείλος μαζί με τον γιο τους Θεόδουλο έγιναν μοναχοί στο όρος Σινά, επιλέγοντας μια ζωή αυστηρής άσκησης και προσευχής.

Ο Όσιος Νείλος έγινε γνωστός για την πνευματική του σοφία, τα συγγράμματά του και τις νουθεσίες του, ιδιαίτερα για την προσευχή. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Πατέρες της Φιλοκαλίας. Διασώθηκαν πολυάριθμα συγγράμματά του, με σημαντικότερα τους «Λόγους περί Προσευχής» και τις ασκητικές επιστολές του.

Ο Όσιος Νείλος ειρηνικά εξέπνευσε στο Σινά στις 12 Νοεμβρίου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του ως πρότυπο ασκητικής ζωής, προσευχής, ταπείνωσης και πνευματικού πατέρα για όλον τον Ορθόδοξο κόσμο.