Η Apple σκοπεύει να υλοποιήσει ένα όνειρο ζωής για τους ταξιδιώτες, μετατρέποντας τα νέα AirPods σε μια σύγχρονη εκδοχή του «Babel fish».

Το «Babel fish» είναι ένα μικρό, πολύγλωσσο πλάσμα από το σατιρικό μυθιστόρημα «The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy» του Douglas Adams (1979). Στον κόσμο του βιβλίου, το ψάρι αυτό, τοποθετημένο στο αυτί, επιτρέπει την άμεση κατανόηση κάθε γλώσσας του σύμπαντος. Έγινε έτσι σύμβολο απόλυτης επικοινωνίας, γεφυρώνοντας τα πάντα χωρίς μετάφραση.

Τέσσερις δεκαετίες μετά, η Apple επιχειρεί να ζωντανέψει αυτή την ιδέα, μετατρέποντας τα AirPods σε ένα τεχνολογικό «Babel fish» για τον σύγχρονο ταξιδιώτη. Με τα AirPods Pro 3, ο χρήστης ακούει σε πραγματικό χρόνο τη μετάφραση μιας συνομιλίας, ενώ ταυτόχρονα βλέπει απομαγνητοφώνηση και υπότιτλους στην οθόνη του iPhone.

Η υπόσχεση είναι απλή και σαγηνευτική: ταξίδια χωρίς γλωσσικές δυσκολίες, παραγγελίες χωρίς άγχος, οδηγίες δρόμου κατανοητές και φιλίες που δεν σκοντάφτουν στα λεξικά. Σήμερα, ένας στους τρεις Αμερικανούς ταξιδιώτες επιλέγει προορισμούς «εύκολους» για να αποφύγει προβλήματα με ξένες γλώσσες. Η ιδέα της άμεσης κατανόησης γίνεται κίνητρο για περισσότερα και πιο αυθεντικά ταξίδια.

Επιπλέον, η τεχνολογία μπορεί να αναδιανείμει το τουριστικό εισόδημα: αν ο επισκέπτης δεν φοβάται το μενού ή την επικοινωνία, θα εξερευνήσει μέρη πέρα από τα «ασφαλή» fast food και τις τουριστικές περιοχές, στηρίζοντας έτσι μικρά οικογενειακά καταστήματα που δεν έχουν αγγλικά. Αυτή είναι μια αθόρυβη προοπτική οικονομικής αποκέντρωσης. Όμως, όπως κάθε «μαγικό κόλπο», η ζωντανή μετάφραση είναι τεχνολογικά προηγμένη, αλλά εμπεριέχει και ανθρώπινους κινδύνους.

Η Apple ξεκινά με περιορισμένο αριθμό γλωσσών - Αγγλικά (ΗΒ/ΗΠΑ), Γαλλικά (Γαλλία), Γερμανικά (Γερμανία), Πορτογαλικά (Βραζιλία), Ισπανικά (Ισπανία) - και σύντομα θα ακολουθήσουν τα Μανδαρινικά (Απλοποιημένα & Παραδοσιακά), Ιαπωνικά, Κορεατικά και Ιταλικά. Η υπηρεσία είναι διαθέσιμη για Apple λογαριασμούς εκτός ΕΕ και απαιτεί AirPods Pro 2 ή νεότερα, με τη ροή μετάφρασης να μεταφέρεται στο αυτί και στην οθόνη.

Στην πράξη, τα πρώτα μοντέλα παρουσιάζουν ατέλειες: τεχνολογικά μέσα ανέφεραν λανθασμένες λέξεις, ακόμη και βωμολοχίες, λάθη που συνήθως διορθώνονται με ενημερώσεις. Αυτό υπενθυμίζει ότι η άμεση μετάφραση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο ομιλητής, τα μικρόφωνα, ο θόρυβος του περιβάλλοντος, η προφορά, οι ιδιωματισμοί και τα συμφραζόμενα.

Για τον ταξιδιώτη, ένα λάθος στη μετάφραση δεν είναι σημαντικό, αλλά σε κρίσιμα περιβάλλοντα μπορεί να είναι καταστροφικό. Στα αεροδρόμια, μια παρεξήγηση στο check-in μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές καθυστερήσεις. Στον αέρα, η ακρίβεια είναι ζωτικής σημασίας: πολλά αεροπορικά ατυχήματα έχουν συμβεί λόγω παρεξηγήσεων μεταξύ πύργου ελέγχου και πιλότων, ακόμη και όταν μιλούν την ίδια γλώσσα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η AI-διερμηνεία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα δεύτερο ζευγάρι αυτιά, εξομαλύνοντας τις προφορές και τον θόρυβο. Ωστόσο, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εκπαίδευση σε τυποποιημένες φράσεις και καθαρή άρθρωση.

Η ευκολία υπόσχεται να διευκολύνει μικρές αλλά σημαντικές στιγμές: ένας ταξιδιώτης στην ιαπωνική ενδοχώρα που δυσκολεύεται να μεταφέρει τις αποσκευές του σε άλλο ξενοδοχείο, ένας υπάλληλος στο μετρό του Πεκίνου που καθοδηγεί τουρίστες, υπάλληλοι εδάφους σε περιφερειακά αεροδρόμια που δεν έχουν εκτεταμένη γλωσσική εκπαίδευση. Η ζωντανή μετάφραση κάνει αυτό το ενδεχόμενο πιο εφικτό.

Όμως, κάθε λύση έχει και ένα κόστος. Όπως οι υπολογιστές μείωσαν την εξάσκηση στο χαρτί, έτσι και η άμεση μετάφραση μπορεί να επηρεάσει την επιθυμία για εκμάθηση ξένων γλωσσών. Για τα κέντρα ξένων γλωσσών, αυτό είναι μια πρόκληση ή μια ευκαιρία: ήδη τα προγράμματα φιλοξενίας βλέπουν την AI ως βοηθητικό εργαλείο, όχι ως ανταγωνιστή.

Η γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις, αλλά και σήματα σώματος, πολιτισμικά υπονοούμενα και κοινωνική χημεία. Ένα σηκωμένο πηγούνι στην Ιταλία, ένα τράβηγμα βλεφάρου, μια «βαριά» βρισιά-στοργής σε βρετανικά ή αυστραλιανά συμφραζόμενα: όλα αυτά ξεφεύγουν από τις δυνατότητες των σημερινών μοντέλων. Η πραγματική ευφράδεια είναι θέμα αισθήσεων, όχι μόνο λεξιλογίου. Επιπλέον, υπάρχουν ζητήματα ιδιωτικότητας και συναίνεσης.

Για να λειτουργήσει καλά η ζωντανή μετάφραση, πρέπει να «κλέψει» καθαρό ηχητικό σήμα σε θορυβώδες περιβάλλον. Ποιος δίνει τη συγκατάθεσή του όταν ένας συνομιλητής ενεργοποιεί στα ακουστικά του μια συνεχή διερμηνεία; Πώς αποθηκεύονται τα αποσπάσματα ομιλίας και τα απομαγνητοφωνημένα κείμενα; Σε μέρη όπως τα σύνορα, οι αίθουσες ελέγχου ή οι ιατρικές επισκέψεις, τα όρια είναι ασαφή: ο διερμηνέας δεν είναι πλέον άνθρωπος, αλλά ένα προϊόν.

Η διαφάνεια σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων, την τοπική εκτέλεση μοντέλων και την ελαχιστοποίηση αποθήκευσης πρέπει να γίνει μέρος της διαδικασίας για τον χρήστη. Τεχνικά, μιλάμε για μια σύνθετη διαδικασία: μικρόφωνα στα AirPods που απομονώνουν τη φωνή, αναγνώριση ομιλίας με ανθεκτικότητα στις διαλέκτους, άμεση μετάφραση με διατήρηση του τόνου και της ευγένειας και επανασύνθεση σε φυσικό ηχόχρωμα στο αυτί.

Σε χαοτικά μέρη (σταθμοί, αγορές), κάθε βήμα μπορεί να αποτύχει - γι’ αυτό και οι πρώτες εντυπώσεις κυμαίνονται μεταξύ «μαγικό» και «τι είπε τώρα;». Το ότι έχουν ήδη εμφανιστεί ακατάλληλες λέξεις σε μερικές δοκιμές είναι αναμενόμενο σε ένα σύστημα όπου το μοντέλο πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε ομοηχίες και ιδιωματισμούς.

Ενώ η Apple ξεκίνησε, σύντομα θα δούμε παρόμοιες λύσεις από άλλες πλατφόρμες και κατασκευαστές. Αυτό σημαίνει ταχεία βελτίωση, αλλά και κατακερματισμό της εμπειρίας: άλλες γλώσσες εδώ, άλλα δικαιώματα εκεί, διαφορετικές καθυστερήσεις, διαφορετικές πολιτικές δεδομένων. Ο ταξιδιώτης του αύριο θα πρέπει να καταλάβει όχι μόνο πώς να ενεργοποιήσει τη μετάφραση, αλλά και πότε να την απενεργοποιήσει - πότε δηλαδή η σιωπή, το χαμόγελο και η προσπάθεια να πει «ευχαριστώ» ή «συγγνώμη» στη γλώσσα του άλλου αξίζουν περισσότερο από την τέλεια ακρίβεια.

Γιατί το τίμημα της απόλυτης ευκολίας είναι συχνά η απώλεια του μικρού αγώνα που μας μεταμορφώνει από τουρίστες σε ταξιδιώτες. Αυτή είναι η απάντηση στον φόβο ότι «κανείς δεν θα μαθαίνει πια γλώσσες». Η άμεση μετάφραση μειώνει τα πρακτικά εμπόδια, αλλά δεν αντικαθιστά την ευχαρίστηση της κατανόησης ενός ξένου κώδικα, ούτε τα γνωστικά οφέλη της γλωσσικής μάθησης: καλύτερος έλεγχος, ευελιξία προσοχής και μνήμη εργασίας.

Στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνει σκαλοπάτι πρόσβασης, όχι ασανσέρ μέχρι τον τελευταίο όροφο. Θα μας ωθήσει να δοκιμάσουμε, να ρισκάρουμε και να ζητήσουμε «τοπικό» αντί για «διεθνές». Θα δώσει ένα εργαλείο στους εργαζόμενους πρώτης γραμμής και θα μειώσει λάθη που κοστίζουν χρήματα - ή ζωές. Αλλά η υπερβολική εξάρτηση μπορεί να μειώσει την περιπέτεια και να μας στερήσει τις άβολες, υπέροχες στιγμές της παρεξήγησης που ανοίγουν πόρτες.

Το «ψάρι στο αυτί» είναι θαύμα όταν το χρειάζεσαι, ενοχλητικό όταν γίνεται μόνιμο εμφύτευμα. Σε αυτή την ισορροπία θα κριθεί η νέα υπηρεσία της Apple: όχι μόνο από την ταχύτητα και την ακρίβεια, αλλά και από το πόσο διακριτικά θα «μπαίνει» στις συνομιλίες μας. Η τεχνολογία θα συνεχίσει να βελτιώνεται, αλλά το ερώτημα είναι αν εμείς θα συνεχίσουμε να μιλάμε -έστω σπαστά- με τον κόσμο.