Σήμερα, Κυριακή 24 Αυγούστου, η εκκλησία τιμά τον Κοσμά τον Αιτωλό και τον Άγιο Ευτυχή Ιερομάρτυρα.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, μια εμβληματική φυσιογνωμία, υπήρξε ιερομόναχος, ιερομάρτυρας, ισαπόστολος και εθνεγέρτης. Η μνήμη του παραμένει βαθιά χαραγμένη στη συλλογική μνήμη.

Γεννημένος το 1714 στο Μέγα Δέντρο της Αιτωλίας, με βαφτιστικό όνομα Κώνστας, ο Κοσμάς έλαβε τα πρώτα γράμματα από τον Γεράσιμο Λύτσικα στη Σιγδίτσα Φωκίδας και στη συνέχεια στη Μονή της Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά των Αγράφων.

Μετά το σχολείο, εργάστηκε ως δάσκαλος στην περιοχή της Ναυπακτίας. Όταν ιδρύθηκε η Αθωνιάδα Σχολή στο Άγιο Όρος, ήταν από τους πρώτους σπουδαστές της. Εκεί, μαθήτευσε δίπλα στους Παναγιώτη Παλαμά, Ευγένιο Βούλγαρη και Νικόλαο Τζαρτζούλη, μελετώντας φιλοσοφία, την Αγία Γραφή και τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας. Το 1759 εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Φιλοθέου, λαμβάνοντας το όνομα Κοσμάς, και λίγο αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας.

Το 1760, με την παρότρυνση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σωφρονίου Β', ξεκίνησε το ιεραποστολικό του έργο, το οποίο διήρκεσε είκοσι χρόνια. Ο πατρο-Κοσμάς πραγματοποίησε τέσσερις μεγάλες περιοδείες σε διάφορες περιοχές του Ελληνισμού, κηρύττοντας το λόγο του Θεού και ενισχύοντας το φρόνημα του υπόδουλου γένους.

Πλήθος πιστών τον άκουγε με ευλάβεια, καθώς ο ιερωμένος τους παρότρυνε να ιδρύουν σχολεία και εκκλησίες. Θεωρούσε το σχολείο θεμέλιο για την αναγέννηση των Ελλήνων. "Καλύτερον, αδελφέ μου, να έχης ελληνικόν σχολείον εις την χώρα σου, παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια" έλεγε χαρακτηριστικά. Επίσης, κατέκρινε όσους μιλούσαν βλάχικα ή αρβανίτικα, προτρέποντάς τους να μαθαίνουν στα παιδιά τους Ελληνικά, γιατί "και η εκκλησία μας είναι εις την Ελληνικήν". Σύμφωνα με επιστολή του προς τον αδελφό του Χρύσανθο, ίδρυσε 10 σχολεία ελληνικής διαλέκτου και 200 δημοτικά σχολεία.

Ωστόσο, το κήρυγμά του προκάλεσε την οργή των Εβραίων της Ηπείρου, οι οποίοι τον διέβαλαν ως υποκινητή επανάστασης. Έτσι, στις 23 Αυγούστου 1779, συνελήφθη στο χωριό Κολικόντασι του Βερατίου και την επομένη απαγχονίστηκε στις όχθες του ποταμού Άψου, έπειτα από εντολή του Κουρτ Πασά. Το σώμα του ρίχτηκε στο ποτάμι, αλλά το ανέσυρε ο εφημέριος του χωριού και το έθαψε.

*Υπάρχουν και άλλες ημερομηνίες που γιορτάζει αυτό το όνομα.